Vol verwondering kijk ik naar de tribunes van het Südweststadion. Het is haast niet te bedenken dat dit stadion net na de tweede wereldoorlog een van de belangrijkste stadions in Duitsland is geweest. Voor me ligt een typisch Duits stadion uit de vorige eeuw: Sintelbaan, hoge tribunes, groteske stadionlampen, maar vervallen. Ontzettend vervallen en ontzettende oude meuk. Ja, dit kan best weleens een interessante schot in de roos zijn, hoor ik mezelf haast mompelen. In de verte zie ik prachtige verzakte tribunes staan. Ik leg aan met mijn camera om een foto te schieten, en plotseling buldert er een stem door het lege stadion. “Ja, eej, hallo! Wat mot da hier?”, vrij vertaald.

Ik laat mijn camera zakken, en zie dat een man met snelle pas naar me toeloopt. Het is een type waar je niet snel ruzie mee wilt hebben… Groot, een en al spier, afgetraind en zijn lichaamshouding is allesbehalve gastvrij. Ik probeer nog te zeggen dat ik toeste… “Opzouten!” buldert het door het Südweststadion van Ludwigshafen. Zucht, Duitsers ook… Maar redding is nabij, want achter me buldert een andere stem “Het is goed, hij heeft toestemming gekregen”. De terreinknecht blijft abrupt vijf meter voor me staan en piept ineens met een lief stemmetje “ok”. Inderdaad… Diepe zucht, Duitsers ook… Nou, een entree in het stadion had ik me iets anders voorgesteld. “Neem het hem niet kwalijk” zegt de persoon achter de tweede bulderstem. Het is de man die me wat uitleg geeft over het stadion. “Enkele weken geleden waren er hier ook fotografen. Zogenaamd om de verbouwingen in het stadion te fotograferen. Maar alle foto’s, met de gezichten van medewerkers, verschenen enkele dagen later in de krant. Daar waren ze niet blij mee en tegenwoordig zijn ze niet al te happig op mensen met een camera.”

Dat kan ik me inderdaad voorstellen. Terwijl ik weer met de twee man terug naar binnen loop, vertel ik hem nogmaals wat de bedoeling van alles is. Het is een weekje vakantie in Duitsland, toen ik de avond voor mijn bezoek aan Ludwigshafen stomtoevallig een artikel op internet las. 83.000 mensen zagen ooit het West-Duits kampioenschap in het stadion beslecht worden, het Duits nationaal elftal speelde er wat thuiswedstrijden, Real Madrid en het Braziliaans nationaal elftal toonden er hun kunsten en grote artiesten zoals Elton John en Michael Jackson hebben er concerten gehouden. Het stadion leek me tegenwoordig een grote bouwval. Precies het type stadion dat geschikt voer is voor een Vergane Glorie. Mijn redder in nood moet er hartelijk om lachen, en begeleidt me naar een ruimte met allerlei krantenartikelen en foto’s over de vorige bespelers van het stadion. Aan de muur begint de geschiedenis van het stadion al lekker… Het blijkt dat de voorganger van het Südweststadion in opdracht van Adolf Hitler is gebouwd.

Het Südweststadion: Het Adolf Hitler Stadion

In de jaren ’30 bouwde Adolf Hitler diverse stadions, om sportevenementen te houden en om zijn toespraken te kunnen doen. Het gebied van Ludwigshafen en de aangrenzende stad Mannheim was voor de Duitse economie van belang, vanwege de vele haven- en opslagactiviteiten. In 1937 begon de bouw van het 14.000 toeschouwers tellende stadion, dat in 1940 werd afgerond. Hitler gaf uiteindelijk geen toespraken in het stadion, en het stadion werd voor diverse sportwedstrijden gebruikt. Aan het eind van de tweede wereldoorlog bombardeerden de geallieerde strijdkrachten Ludwigshafen en Mannheim met de grond gelijk. Het stadion kreeg het ook zwaar te verduren. Zo zwaar zelfs, dat er van de tribunes en het veld niets overbleef.

Gebouwd op de puinhopen van de tweede wereldoorlog

Net zoals bij het Zentralstadion in Leipzig, waren de puinhopen van Mannheim en Ludwigshafen de letterlijke fundamenten van een nieuw stadion. Het herstelplan van de Amerikanen voor dit gedeelte van Duitsland bevatte een nieuw multifunctioneel stadion, dat het grootste in de regio zou moeten worden. 41.383 toeschouwers zouden het stadion kunnen bevolken. De bevolking van Ludwigshafen en Mannheim werd aan het werd gezet en 4 jaar lang werd het puin naar het stadion gebracht. Op het puin verrezen uiteindelijk de huidige tribunes van het Südweststadion. Op 11 november opende de burgemeester Valentin Bauer het nieuwe stadion, met een voetbalwedstrijd tussen twee elftallen die de Duitse regio’s Süd en Südwest vertegenwoordigen. Na de tweede wereldoorlog selecteerde de West-Duitse voetbalbond de meest talentvolle spelers uit de diverse regio’s, om het nationaal elftal weer nieuw leven in te blazen. De wedstrijd tussen Süd en Südwest kun je dan ook zien als een selectiewedstrijd.
De burgemeester is in een openingsbrief lyrisch over het stadion. “11 november 1950 zal in de geschiedenis van Ludwigshafen altijd als gedenkwaardige dag beschreven worden. Het uit puin opgebouwde stadion, is een van de grootste en mooiste stadions van Duitsland en tegelijkertijd een van de goedkoopste ter wereld”. Dat burgemeester Bauer en zijn ambtelijk apparaat grootse plannen met het stadion hadden, bleek ook wel uit de afsluiter van de brief. “Moge de wedstrijd en de selectie van de spelers in dit stadion succesvol zijn, en dat het stadion geselecteerd wordt om in de toekomst als gastheer te dienen voor internationale wedstrijden van het West-Duitse elftal. De voltallige Zuid-West-Duitse voetbalgemeenschap geven hun hoop tot uitdrukking dat zij als een van de thuisbasissen voor dit team zal dienen”.

Fusieperikelen

Flinke woorden van burgemeester Bauer, die hiermee hoog inzet. Diezelfde burgemeester en zijn ambtenaren hebben al snel door dat er een grote club in het stadion moet spelen, om het stadion zo rendabel te maken. Met andere woorden: in het regionale voetballandschap moet snel iets veranderen. Arminia Ludwigshafen speelt op een te laag niveau om het stadion vol te laten lopen. De aartsrivalen Waldhof Mannheim en VfR Mannheim (landskampioen 1949) hadden een flinke supportersschare en de gedachte was al snel dat het weleens verstandig zou zijn om de drie clubs tot een grote club te laten fuseren. Nou, de mannen achter het bureau hadden de sentimenten flink onderschat en de vlam sloeg letterlijk in de pan. Protesten, oproep en vechtpartijtjes waren blijkbaar het gevolg. Ludwigshafen en Mannheim schijnen sowieso al twee verschillende werelden te zijn, waar op allerlei gebied flink wat rivaliteit heerst. Maar de twee aartsrivalen VfR Mannheim en Waldhof Mannheim laten fuseren, dat ging zelfs de neutrale voetballiefhebber te ver. Onder hoge druk werden de fusieplannen in de koelkast gezet, om nadien nog enkele keren eruit gehaald te worden.

De jaren ’50 en ‘60: Absolute records

Dus moesten er andere oplossingen komen. Zo werd 1. FC Kaiserslautern in de zomer van 1952 verleid om een thuiswedstrijd tegen Schalke 04 in het Südweststadion te spelen. Maar liefst 70.000 toeschouwers zagen deze wedstrijd. Na afloop van de wedstrijd werd FC Kaiserslautern nog kort verleid tot een permanente verhuizing naar Ludwigshafen, maar het bestuur lachte het aanbod weg. Maar toch, het leek het begin van een roemrijke tijd voor het stadion en de sterke lobby van de stad Ludwigshafen bij de Duitse voetbalbond had zijn succes. De bond was op haar beurt lyrisch over de moderne faciliteiten van het stadion en de uitmuntende staat van de tribunes. Het stadion mocht daarom in december 1952 gastheer zijn van de wedstrijd West-Duitsland tegen Joegoslavië. 70.000 mensen zagen de West-Duitsers met 3-2 winnen.
Het absolute toeschouwersrecord werd enkele jaren later gevestigd. Op 22 juni 1954 vond de finale van het West-Duitse landskampioenschap in Ludwigshafen plaats. Het was een affiche VfB Stuttgart en Saarbrücken hield West-Duitsland wekenlang in de ban en de kaarten vlogen over de toonbank. Dr. Klaus-Jürgen Becker van het stadsarchief Ludwigshafen liet er tijdens een lezing geen misverstand over bestaan. “Er werden noodtribunes gebouwd, om de capaciteit tijdelijk naar 83.000 mensen op te krikken. 83.000 mensen is ook het officiële aantal toeschouwers dat de wedstrijd heeft bekeken. Maar eigenlijk klommen heel veel mensen over de hekken heen, of keken de wedstrijd vanuit de muren en de bomen. Gebaseerd op de artikelen en de politierapporten uit die tijd, schat ik dat uiteindelijk 100.000 mensen de wedstrijd gezien moeten hebben”.

Honderd duizend mensen… Laat dat aantal maar eens inwerken. Als je verder naar de historie van het Südweststadion kijkt, dan zijn de jaren ’50 en ’60 sowieso roemrijke jaren voor het stadion. Er werden diverse interlands gespeeld, belangrijke West-Duitse kampioenschappen werden er beslecht, twee West-Duitse bekerfinales werden er gespeeld en zelfs Real Madrid en het Braziliaans nationaal elftal lieten er hun kunsten zien. Het stadion werd daarnaast af en toe als uitwijkbasis voor 1. FC Kaiserslautern gebruikt.

Rustige periode en het WK 1974

Maar het stadion had 1 groot probleem: Er was geen club in de omgeving die Bundesliga speelde, waardoor er constant gelobbyt moest worden om het stadion op het vizier van de West-Duitse voetbalbond te houden. In 1966 speelde West-Duitsland zijn laatste interland in het stadion, waarna het stadion in de vergetelheid dreigde te raken. Toen West-Duitsland echter het Wereldkampioenschap van 1974 toegewezen kreeg, leek er weer hoop te gloren voor het Südweststadion. Ludwigshafen stelde zich als een van de eerste steden kandidaat als speelstad, maar het organisatiecomité gaf in deze regio de voorkeur aan Frankfurt als speelstad. De vaste bespeler van het stadion Arminia Ludwigshafen, kon de huurkosten van het stadion daarnaast niet meer betalen en verhuisde naar een nieuw, eigen veld, in Ludwigshafen. Een ramp, want het stadion had definitief geen vaste bespeler meer. In de regio werd daarom weer een balletje opgegooid om enkele clubs te laten fuseren, maar de heftige reacties lieten al snel blijken dat Ludwigshafen en Mannheim twee rivaliserende steden zijn en blijven. Eind jaren ’70 speelde 1. FC Kaiserlautern nog twee wedstrijden in het stadion, omdat haar thuisbasis werd verbouwd.

Jaren 80: Aartsrivaal speelt in het stadion

Maar dan komen de jaren ’80. In de zomer van 1983 promoveert Waldhof Mannheim naar de Bundesliga. Het stadion van Waldhof voldoet helemaal niet aan de eisen van de DFB voor de Bundesliga, Mannheim had geen geld voor de renovatie en de club moet noodgedwongen verhuizen naar een ander stadion, dat wel aan de eisen voldoet. Cru genoeg lag het dichtstbijzijnde stadion enkele kilometers verderop. En zo speelde Waldhoff op 6 augustus 1983 haar eerste Bundesliga wedstrijd tegen Werder Bremen (2-0 winst). De fans van Waldhof zijn allerminst blij om in Ludwigshafen te spelen, maar uiteindelijk speelt de ploeg uit Mannheim 6 jaar en 102 wedstrijden in het stadion. Na de degradatie uit de Bundesliga in 1989, gaat de ploeg weer terug naar haar eigen stadion.

Verlaten stadion, maar wel indrukwekkende concerten

Vanaf dat moment worden er geen wedstrijden op hoog niveau meer gespeeld. Toch bood het stadion een poduim voor diverse bekende artiesten. Elton John, Bon Jovi, Michael Jackson, Iron Maiden en Metallica hielden er diverse concerten. In 2003 hield ook Bruce Springsteen een concert in het stadion.

Het verval

Maar toen was het al duidelijk… Het Südweststadion was niet meer van die tijd. De tribunes waren verzakt, de eretribune had flink betonrot en er moest wat veranderen. Het hele stadion verbouwen was echter economisch onverantwoord. In 2007 pompte Ludwigshafen nog 1.5 miljoen Euro in de renovatie van het stadion. De capaciteit werd beperkt tot 6.000 toeschouwers en slechts enkele tribunedelen werden gerenoveerd.

Even rondlopen door het stadion

Dat zie je ook duidelijk wanneer je het stadion betreedt. Vanaf de eretribune zie je een modern uitvak, dat op de oude tribunes is gebouwd. De huidige eretribune ziet er ook goed uit, maar de rest van het stadion is heerlijke oude meuk. In de lente en de zomer groeien bossen, struiken en onkruid op de niet gebruikte tribunes en achter een van de doelen zijn de tribunes zelfs helemaal verzakt en verdwenen.
Toch is een klein rondje door het stadion daarom de moeite waard. Je kan haast niet geloven dat hier ooit 83.000 mensen de tribunes hebben bevolkt, om een spannende wedstrijd te kijken. De groteske stadionlampen doen echter wel vermoeden dat dit stadion vroeger een belangrijk stadion was. Op de lange zijde staan alleen nog de kleine betonnen blokken, die herinneren aan de bankjes waarop toeschouwers zaten te genieten van een wedstrijd. De blauwgeschilderde en roodgeschilderde verzakte tribunedelen verraden dat hier ooit de trappen naar de uitgangen waren. Zelfs de railingen en de geroeste borden met de tekst “Ausgang” staan er nog. Nee, sommige delen van het stadion doen haast surrealistisch aan. En daarom is een bezoek aan dit stadion meer dan de moeite waard. Maar besef wel: Eerst netjes vragen, voordat je een boze terreinknecht achter je aankrijgt!

Foto’s

Meer foto’s van het stadion vind je in mijn foto-album Voetbal -> Foto’s stadions -> Südweststadion, of hieronder.

Bronnen

• Stadsarchief Ludwigshafen
• Deutsche Fussballbond
• Waldhof Mannheim
• Diverse interviews
• Artikel: Vortrag über Geschichte des Südwest-Stadions, Mannheimer Morgen, 03 juni 2013
• Artikel: https://de.wikipedia.org/wiki/Südweststadion