Vergane Glorie: Estádio Fonte Nova, Salvador
Het Estádio Fonte Nova in Salvador (Brazilië) had ‘iets’. Ondanks dat voetbalstadions met een sintelbaan doorgaans saai en sfeerloos zijn, was dat stadion het absoluut niet. Het was een intimiderende schoonheid. De steile tribunes en fanatieke supporters zorgden voor een helse sfeer. Maar achter een van de doelen waren geen tribunes gebouwd en hadden de toeschouwers een prachtig uitzicht op een meer dat in Salvador ligt. Fonte Nova was het strijdtoneel van verhitte derby’s tussen Esporte Clube Bahia en Esporte Clube Vitória. Ooit woonden 110.000 fanatieke Bahia fans wedstrijden bij. Helaas vonden ook desastreuze rampen in het stadion plaats en de laatste ramp zorgde voor een ware ommekeer in de veiligheid rondom Braziliaanse voetbalwedstrijden. Op 13 juni 2014 keert het Nederlands elftal voor het WK terug naar het stadion, waar het ooit in 1999 haar eerste wedstrijd speelde.
Foto´s van Estádio Fonte Nova tref je aan via Voetbal -> Foto´s stadions -> Estadio Fonte Nova
Mijn impressie van Salvador is te lezen via Reizen -> Amerika -> Reisverslag -> Salvador, Little Africa in Brazilië
De terugkeer naar Salvador zal zeker bevallen. Afgelopen februari bezocht ik de stad nog, en de voormalige Portugese kolonie -die ook enkele jaren Nederlands grondgebied was- ademt een prachtige mix van koloniale historie, Braziliaanse energie en Afrikaanse vibes uit. De bouwwerken zijn soms vervallen, maar prachtig. De mensen zijn uitermate vriendelijk en het eten is er goed. Salvador is een hele plezierige stad om te bezoeken. En als je de stad bezoekt, dan zal je merken dat Salvador in twee kampen is verdeeld. Of je hart klopt voor Esporte Clube Bahia, of voor Esporte Clube Vitória. Laatst genoemde club is de oudste van de stad, Bahia is de meest succesvolste. De rivaliteit tussen de beide clubs is enorm en is eigenlijk ook een van de redenen dat Fonte Nova tussen 1947 en 1951 gebouwd werd.
De bouw en nodige vertragingen
Net na de Tweede Wereldoorlog besloten het stadsbestuur en de regering van Bahia om een stadion naast het stadsmeer Dique do Tororó te bouwen. Brazilië mocht in 1950 het WK voetbal organiseren en de stad Salvador wilde speelstad zijn. Het stadion zou een multifunctioneel karakter krijgen, met een voetbalveld, atletiekbaan en een sportzaal. Ook zou er achter een van de doelen geen tribune gebouwd worden, zodat de bezoekers een adembenemend uitzicht zouden hebben richting het meer. Een gedeelte van de tribunes werd in de heuvels gebouwd en het nieuwe stadion zou plaats bieden aan 35.000 mensen. Door vertragingen in de bouw (toen al…) werd het stadion pas in 1951 opgeleverd en ging het WK aan Salvador voorbij. Enkele jaren later werden de gymzalen, sportcomplexen, etc rondom het stadion opgeleverd. Tot 1959 werden er sporadisch wedstrijden in het stadion gespeeld, maar dat veranderde nadien. Door de eerste Braziliaans landtitel te winnen, werd de club Bahia erg populair en begon het haar wedstrijden in het stadion af te werken, even later gevolgd door aartsrivaal Vitória. In een decennium verdubbelde de bevolking van Salvador en het stadion barstte al snel uit zijn voegen.
De grote renovatie
Door de extreme bevolkingsgroei en daarmee toenemende populariteit van Bahia en Vitória, besloten de clubs en de stad Salvador het stadion flink uit te breiden. En die uitbreiding was fors. Het stadion werd voorzien van een tweede ring en de capaciteit werd opgekrikt naar 110.000 toeschouwers. De bouw werd in een zeer strak tijdschema afgerond en Salvador had het grootste stadion van Brazilië, Op het imposante Maracanã na.
Tijdens de heropening van het stadion besloot men om twee wedstrijden achter elkaar te spelen; Bahia tegen Flamengo en daarna Vitória tegen Grêmio. 105.000 mensen betaalden voor een toegangsticket aan het stadion, schattingen geven aan dat ongeveer 130.000 tot 140.000 mensen beide wedstrijden bezochten. Het was een drukte van jewelste en het was wachten wanneer het fout zou gaan. In het tumult van de Bahia fans die naar huis wilde gaan en de Vitória fans die het stadion in wilde gaan, besloot een groep jonge fans om een bestorming op een van de tribunevakken uit te voeren, om zo gratis binnen te raken. De actie leidde tot de nodige paniek, en in het stadion en de nauwe straten rondom het stadion vielen enkele doden door het gedrang. Doordat een dictatuur in Brazilië heerste, zijn de exacte sterftecijfers nooit bekend geworden. De ramp kreeg in de nationale media ook weinig tot geen aandacht.
1988 en 1989
De jaren na de ramp waren voor zowel Bahia en Vitória op nationaal niveau niet succesvol, maar de gemiddelde toeschouwersaantallen lagen boven de 45.000. Vitória besloot om het stadion te verlaten en een ander terrein te betrekken. Fonte Nova werd daarmee de thuisbasis van Bahia. In de geschiedenis van de club worden de seizoenen 1988 en 1989 met gouden letters geschreven.
De jaren ’80 waren voor Bahia topjaren, tot grote schrik van de clubs uit het rijke zuiden van Brazilië. In die tijd was Salvador een van de armste regio’s in Brazilië en de sportieve opmars van de club werd met gefronste wenkbrauwen gade geslagen. In 1988 bond Bahia bijna alle grote clubs uit het zuiden aan haar zegekar. In dat seizoen bevolkten meer dan 100.000 mensen de tribunes en bliezen met hun fanatisme de tegenstanders omver. Het had een opzwepend effect op de spelers van Bahia, die later dat jaar kampioen van Brazilië werden. Een club uit een van de armste regio’s van Brazilië versloeg de grootmachten uit het rijke zuiden en werd voor de tweede keer in haar bestaan landskampioen. Een feest dat deed denken aan 3 keer carnaval brak in Fonte Nova en Salvador uit. Het seizoen erop haalde het seizoen het hoogste officiele bezoekersaantal. 110,438 betalende fans bekeken de topper tussen Bahia en Fluminense, die Bahia met 2-1 won.
Na de successen in de jaren ’80 zakt Bahia echter weg naar de eerste divisie en belandt halverwege het vorige decennium zelfs in de 3e Braziliaanse divisie. De Bahia fans bleven in voor- en tegenspoed achter hun club staan. Gemiddeld 41.000 mensen bezoeken de wedstrijden van Fonte Nova en zij zorgen voor een ommekeer in de club. De club vindt de weg naar boven en door de fanatieke steun kan de club op 25 november 2007 promotie afdwingen.
“Opeens was ze weg”
Iedereen die Esporte Clube Bahia een warm hart toedraagt, kijkt vol spanning uit naar de thuiswedstrijd tegen Vila Nova FC op die dag. Bahia kan bij een overwinning of een gelijkspel de promotie naar de Campeonato Brasileiro Série B, de Braziliaanse Eerste Divisie, afdwingen en Estádio Fonte Nova zit nokvol. Zestigduizend uitzinnige Brazilianen bevolken uren voor de wedstrijd de tribunes en het publiek zweept elkaar met gezang en samba op. Forte Nova verandert in een helse heksenketel en als de wedstrijd tussen Bahia en Vila Nova begint, zijn de fans al helemaal uitzinnig van adrenaline. De wedstrijd is er ook naar. Vila Nova komt enkele keren gevaarlijk voor het doel, maar weet niet te scoren. Bahia daarentegen weet zich opgezweept door de 60.000 fanatieke aanhangers en krijgt ook een aantal flinke kansen. Deze spannende wedstrijd zorgt ervoor dat de fans nog fanatieker te keer gaan en het spel golft op en neer. Een van de spelers van Bahia geeft later aan dat hij de uren na de wedstrijd oorsuizingen had. Na 90 minuten spelen blijft het 0-0 en Bahia heeft de promotie afgedwongen. Een ware pitchinvasion begint en spelers en supporters vieren uitzinnig de promotie op het veld. Bahia heeft de weg weer naar boven gevonden!
Totdat fans in het feestgedruis op de tribunes en op het veld merken dat er een tribunevak helemaal leeg is, terwijl de vakken ernaast nog steeds druk bevolkt zijn. Als de geruchten op gang komen dat er een gedeelte van de tribune is ingestort, slaat de feestvreugde om. De muziek stopt, fans kijken elkaar verdoofd aan. Op de achtergrond loeien de sirenes en de veiligheidsdiensten snellen naar het vak. Op datzelfde vak zit een man in shock naar een gapend gat te kijken. “Ik was hier met mijn vrouw”, geeft hij later heftig geëmotioneerd tegenover een krant aan “en opeens was ze er niet meer. Ik hoorde gerommel en zag haar naar beneden vallen. Dat is het laatste wat ik van haar heb gezien. Waar ze eerst stond te springen, was een gapend gat.”
Een paar minuten voor het laatste fluitsignaal voltrok zich een regelrechte ramp in Fonte Nova. Een betonplaat van de tribune begaf het en stortte, samen met tientallen andere fans die erop stonden, naar beneden. 15 meter beneden was het een ravage. Tussen de betonstukken lagen mensen met gebroken en verbrijzelde botten. De foto’s die ik heb gezien zijn schokkend en de getuigenverslagen die ik van het voorval heb gelezen geven je rillingen op je rug. Terwijl het nieuws bij de rest van de fans in het stadion doordringt, vechten mensen 15 meter onder die tribune voor hun leven. Het wordt een zwarte avond voor het Braziliaans voetbal. Zeven mensen vinden hun dood en tientallen fans en een hoop hulpverleners dragen de lichamelijke en geestelijke littekens voor de rest van hun leven met zich mee
Het Hillsborough van Brazilië
Het nieuws verspreidt zich, in tegenstelling tot de eerdere stadionramp in 1971, al heel snel door heel Brazilië. De volgende dag besluit de regering van de staat Bahia om het stadion te sluiten voor een grondig onderzoek. De voetbalclub Bahia laat in een verklaring weten niet meer in het stadion te willen spelen. De ramp komt daarnaast op een zeer ongunstig tijdstip. Brazilië heeft een maand eerder het wereldkampioenschap voetbal toegewezen gekregen en de ramp kan desastreuze gevolgen hebben voor de kandidatuur als WK speelstad voor Salvador. De gouverneur van Bahia laat er geen gras over groeien. gelast een diepgaand onderzoek en dat trekt een ware beerput open. Drie weken voor de ramp was het stadion door architecten en engineers onderzocht en de conclusie was vernietigend “Dit stadion is het slechtste stadion in Brazilië. Fonte Nova is een ruïne en is in een erbarmelijke staat. Het stadion biedt geen veiligheid en comfort voor haar bezoekers”. Ook de eerdere renovaties worden bekritiseerd en er gaan openlijk stemmen op of het geld wel daadwerkelijk aan de renovaties is besteed, en niet in de zakken van corrupte mensen is beland.
Het stadion werd enkele dagen na de ramp voorgoed gesloten en er mochten geen evenementen meer plaatsvinden in het stadion. Direct na de ramp kwam er een flinke discussie in Brazilië op gang over de veiligheid rondom voetbalwedstrijden. De Braziliaanse regering besloot de veiligheidseisen rondom evenementen en in stadions flink op te schroeven. Met een uitgebreid investeringsprogramma voor het WK, werden alle WK stadions naar Europese maatstaven gebouwd. Andere stadions kregen ook een flinke upgrade en/of nieuwbouw om aan de strenge veiligheidseisen te voldoen. Je kunt haast stellen dat de ramp in Fonte Nova, net zoals Hillsborough dat voor Engeland was, een keerpunt in het Braziliaans stadionlandschap was.
Het nieuwe Fonte Nova: Itaipava Arena Fonte Nova
Hoe je het ook wendt of keert, er ligt een zweem van dood over het oude stadion. Geen wonder dat er stemmen opgingen om het stadion per direct te slopen. Het stadion had echter ook een significante waarde voor het Braziliaans voetbal en diverse invloedrijke mensen streden voor een complete renovatie van het stadion. Uiteindelijk besloot men om het stadion volledig te slopen. Op de plaats van het oude stadion, zou het nieuwe WK stadion gebouwd worden. Het stadion was wonderbaarlijk snel opgeleverd.
Het nieuwe Fonte Nova heeft aan de binnenkant heel veel weg van het oude stadion. Achter een van de doelen is een opening bewaard gebleven, die een prachtig uitzicht biedt over het meer. De eerste twee ringen lijken op een exacte kopie van het oude stadion, waar een derde ring bovenop is gezet. Het Nederlands elftal keert op 13 juni terug naar Fonte Nova, om haar tweede duel in het stadion af te werken. Dat er sinds 1999 echter een hoop is gebeurd en veranderd in dat stadion, dat kun je jezelf wel indenken.
Foto’s
Foto´s van Estádio Fonte Nova tref je aan via Voetbal -> Foto´s stadions -> Estadio Fonte Nova, of zie hieronder. De foto’s zijn afkomstig van Wikipedia of zijn door de Braziliaanse staat Bahia ter beschikking gesteld.