Vergane Glorie: Estadio das Laranjeiras

The stadium Estádio das Laranjeiras, former home of Rio de Janeiro based club Fluminense FC

En daar sta ik dan, op de middenstip van het Estadio das Laranjeiras. Naast Maracanã is er geen ander stadion dat zo’n grote impact heeft gehad op de ontwikkeling van het Braziliaans voetbal. Het stadion waar het Braziliaans voetbal voet aan de grond kreeg en echt geboren is. Het Braziliaans voetbalelftal speelde 100 jaar geleden zijn eerste wedstrijd op dit veld, het stadion was het allereerste voetbalstadion in Brazilië en grootheden hebben hier hun kunsten vertoond. Nee, je kunt met recht zeggen dat de voormalige thuisbasis van voetbalclub Fluminense FC de bakermat van het Braziliaans voetbal is. En daar sta je dan, op de middenstip en in de brandende zon…

Een mooie fotoreportage tref je aan op Voetbal -> Foto’s stadions -> Estadio das Laranjeiras.

En ik kan je beloven: een brandende zon in Rio, terwijl het hartje zomer is, is niet tof. Het leven in Rio valt dan terug naar de minst mogelijke inspanning en mensen doen het lekker rustig aan. Gek is dat ook niet, met temperaturen die de 40 graden aanstippen. Ik kijk rond en mijn ogen vallen op de imposante eretribune, die in de jaren ‘10/’20 van de vorige eeuw is gebouwd. Mijn ogen kruisen die van een beveiligingsbeambte, die half op zijn stoel hangt. De man ziet me, doet wat moeite om op te staan om me van het veld af te halen. “Fotógrafo dos jornais!”, schreeuw ik hem snel met mijn boerenkool-Portugees toe. De man gelooft het overduidelijk wel, wuift met zijn hand dat ik mag blijven staan en blijft lekker relaxed op zijn stoel hangen. Hij heeft overduidelijk geen behoefte om zich op het heetst van de dag druk te maken om die stomme Europeaan die zo nodig even op het veld moet staan.

Het geeft mij tijd om dit oude stadion beter in me op te nemen. Mijn blik dwaalt over de markante eretribune, naar een leeg gat achter een van de doelen. Geen tribune, niks. Ik zie de BMW’s van de spelers daar staan en een werkhok met de clubkleuren van Fluminense. Het voelt aan alsof het stadion niet af is. Want aan de twee andere zijdes zie je de tribunes, die overduidelijk bij een goed doordacht bouwplan horen. Dan valt mijn blik op de andere korte zijde. Felle rode letters geven op een mooie en intimiderende wijze aan dat hier een van de grootmachten van het Braziliaans voetbal heeft gespeeld. “CAMPEAO BRASILEIRO”, met een reeks aan jaartallen. En boven die tekst, op een 700 meter hoge berg, staat het wereldberoemde Jezus beeld. Het gezicht van het beeld kijkt op het stadion neer. “Dat beeld is de meest bekende Fluminense fan”, zo vertrouwt een fanatieke supporter op een dramatisch Braziliaanse wijze mij later toe. “Hij waakt over het stadion, over Fluminense en tot 10 jaar geleden kon hij iedere thuiswedstrijd in het stadion volgen”. En het stadion kent een indrukwekkende reeks wedstrijden, een van die wedstrijden vond 100 jaar geleden plaats.

“Have you ever played Brazil?”

We maken even een uitstapje van het snikhete Brazilie naar het koude Manchester. Het nietige Exeter City speelt in januari 2006 op Old Trafford tegen Manchester United, op dat moment een van de grootste clubs ter wereld. The Mancunians verwachten een mega-overwinning van hun team op de Non-League club. United krijgt kans op kans, maar de bal gaat niet in het doel. Opeens valt de bal in de kluts en een Exeter speler schiet op het doel. De bal wordt gestopt en de United fans schreeuwen cynisch “oeh” uit. De duizenden meegereisde Exeter fans worden echter fanatiek en moedigen hun team flink aan, waarop de rest van het stadion wat cynische spreekkoren begint te zingen. Als het “Who Are You?” vanuit de United kelen klinkt, hebben de Exeter fans gelijk hun antwoord klaar. Hard en fanatiek zingen de Exeter fans “Have You Ever Played Brazil?”. Er valt een stilte in het stadion, alsof de United fans het niet kunnen geloven wat er net gezongen werd. “Nee gekke gasten, dat hebben we niet. Dat kleine Non-League clubje van jullie wel dan?” hoor je iedereen denken, terwijl het gezang van de Exeter fans fanatiek door gaat.

En ja, dat kleine dekselse clubje uit het Zuidwesten van Engeland heeft wel degelijk tegen het Braziliaans nationaal voetbalelftal gespeeld. Om het zelfs nog leuker te maken, speelde het Braziliaans elftal zijn eerste wedstrijd ooit tegen Exeter City FC, op het huidige veld waar Estádio das Laranjeiras. Het veld waar enkele jaren nadien het huidige stadion rondom heen werd gebouwd. De oude krantenartikelen uit 1914 beschrijven dat duizenden mensen voor het eerst kennis maakten met het internationale voetbal op Braziliaanse bodem. De Engelsen konden echter niet op tegen het technische spel van de Brazilianen. De wedstrijd tussen Exeter en Brazilië was ook een harde, waarbij de Braziliaanse sterspeler Friendereich zelfs twee tanden verloor na een hard duel met Exeter-speler Strettle. Het  Braziliaanse spel wierp zijn vruchten af en de Brazilianen wonnen hun eerste wedstrijd ooit met 2-0. In de jaren daarop speelde het Braziliaanse nationale team diverse krakers en landen als Argentinië en Uruguay kwamen met knikkende knieën naar ‘de hel’ van Las Laranjeiras.

Dé derby Fla – Flu

Maar Estádio das Laranjeiras is ook het stadion waar de derby Fla-Flu geboren is. We schrijven 7 juli 1912, 3.000 mensen zijn in een jubelstemming. Fluminense heeft zojuist in Estádio das Laranjeiras Flamengo met 3-2 verslagen. Het is de eerste wedstrijd ooit tussen beide ploegen en het is het startschot van Fla-Flu. Fla-Flu is niet zomaar een wedstrijd in Brazilie, het is de wedstrijd van Brazilie… De zes letters en het streepje is een begrip, waar Zuid-Amerikaanse voetballiefhebbers jaarlijks reikhalzend naar uitkijken. De zes letters en het streepje is een begrip van tegenstelling, maar ook van de verbondenheid tussen beide clubs. In de jaren ’60 bezochten zelfs 195.000 mensen de verhitte derby van Rio de Janeiro (wel in het Maracana Stadion), nog steeds een bezoekersrecord bij een voetbalwedstrijd.
De rivaliteit tussen beide ploegen is onmiskenbaar, en begon op die 7e juli op het veld van Estádio das Laranjeiras. Eigenlijk begon de rivaliteit in oktober 1911. Negen spelers van Fluminense lagen in de clinch met het bestuur. De negen spelers besloten tot een drastische stap. In een brief aan het bestuur zegden zij het lidmaatschap op en meldden dat zij zich zouden aansluiten bij Flamengo. De club, die haar voormalige thuishaven nabij de stranden van Ipanema heeft, had op dat moment nog geen voetbaltak en je kunt je voorstellen wat voor controverse deze brief veroorzaakte. Fluminense moest snel op zoek naar nieuwe spelers en Flamengo was een voetbaltak rijker.

Op 7 juli speelden de teams hun eerste wedstrijd tegen elkaar. De oude krantenartikelen verhalen dat al voor de wedstrijden de zenuwen hooggespannen waren. Die zenuwen en de passie werd alleen maar groter toen Fluminense speler Calvert in de eerste minuut behendig enkele Flamengo spelers omspeelde en een doelpunt scoorde. Het stadion stond spreekwoordelijk in vuur en vlam. De wedstrijd golfde op en neer en de toeschouwers werden verder opgezweept door het offensieve en technisch goede spel. Een uitzinnige menigte zag dat Fluminense met 3-2 van Flamengo won.
De eerste echte kiem voor de verhitte rivaliteit werd enkele jaren nadien gelegd. In een barslechte wedstrijd, die maar niet op gang kwam, was de scheidsrechter Davies -volgens de Fluminense aanhangers- duidelijk van het padje af. Davies kende enkele penalty’s aan Flamengo toe en liet de tweede penalty zelfs drie keer nemen; De ene keer omdat hij niet gefloten had, de andere keer omdat spelers van Fluminense te snel het strafschopgebied in renden. De fans waren woest en besloten hun ongenoegen op het veld te gaan uiten. Het was de eerste wedstrijd in Brazilie waarbij woedende fans het veld bestormden en de wedstrijd enige tijd stil wisten te leggen. Vanaf dat moment stonden de beide teams lijnrecht tegenover elkaar en was een van de meest verhitte derby’s ter wereld geboren.

De bouw van het stadion

Met de druk bezochte derby Fla-Flu en de wedstrijden van het Braziliaanse voetbalteam, besloot het bestuur van Fluminense om in 1919 een nieuw stadion te betrekken op de huidige velden van Las Laranjeiras. De gronden waren al bijna 2 decennia eigendom van de club. In 1904 kocht de club een stuk land in de prachtige wijk van Rio de Janeiro en bouwde er een houten tribune, naar Engelse stijl. Rondom het veld werden enkele houten ophogingen aangebracht, zodat toeschouwers optimaal van de wedstrijden van Fluminense konden genieten. Maar met de populariteit van Fluminense en het Braziliaanse voetbalelftal werd het kleine stadion te klein en in 1915 besloot men de houten tribune te vervangen door een betonnen tribune. Maar de populariteit groeide weer en de club besloot in 1918 het stadion goed uit te breiden. Architect Hipolyto Pujol ontwierp een stadion dat het sportieve en culturele hart van Rio en de wijk Laranjeiras zou worden. Naast het stadion lag ook het voormalig Braziliaans regeringsgebouw, de wijk Laranjeiras stond/staat erg goed aangeschreven en het stadion moest daarom ook allure uitstralen.
Achter de, nu nog, bestaande betonnen hoofdtribune werd daarom een prachtig clubhuis gebouwd, met indrukwekkende glas-in-lood-ramen, kristallen kandelaars en een zaal met diverse balkons en podia. Aan de andere drie zijdes van het stadion werden betonnen tribunes gebouwd, waar de mensen op konden staan. Rondom het stadion werden andere sportvelden en sportaccommodatie gebouwd, waardoor Rio de Janeiro een uitgebreid en modern sportcomplex rijker zou worden. De bouw vorderde snel en in juli 1919 speelde Fluminense haar eerste wedstrijd in het hernieuwde 18.000 plaatsen tellende stadion.
Maar dit nieuwe stadion bleek ook al snel veel te klein te zijn. In 1921 besloot de club om een tweede ring op het stadion te plaatsen, waardoor de capaciteit naar 25.000 toeschouwers opgekrikt. Het was overigens ook een unicum op het Zuid-Amerikaanse continent, het stadion was het eerste stadion dat een tweede ring constructie had gebouwd. Het stadion was in de jaren nadien de plaats waar de Pan Amerikaanse Spelen gehouden werden en het Zuid-Amerikaans Kampioenschap voetbal. Twee wedstrijden van dit kampioenschap trokken zelfs 30.000 bloedfanatieke Brazilianen, een toeschouwersrecord voor het stadion. Het aantal hoogste toeschouwers was in de derby tegen Flamengo (hoe kan het ook anders). Ongeveer 26.000 toeschouwers betaalden voor een ticket, maar de kranten schreven dat ongeveer 32.000 mensen de tribunes bevolkten.

Het stadion was haar tijd echter heel ver vooruit. Het Estádio das Laranjeiras was een van de eerste stadions, buiten Engeland om, dat betonnen tribunes had. De faciliteiten in en rondom het stadion waren hun tijd ver vooruit. Toen in 1928 houten stoelen op de eretribune werden geplaatst en zelfs een lichtinstallatie rondom het stadion werd geïnstalleerd, kon het stadion zich meten met de toen moderne en grotere stadions in Engeland. Nee, Estádio das Laranjeiras was een pareltje op het Zuid-Amerikaanse continent en paste in het mooie en statige Laranjeiras. Geen wonder dat Fluminense alleen maar onderhoud aan het stadion hoefde te plegen en dat grote verbouwingen enkele decennia uitbleven.

In 1950 opende het Maracana haar poorten en de belangrijke Braziliaanse wedstrijden werden in dit indrukwekkende nieuwe stadion gespeeld. Enige tijd later besloot Fluminense om haar belangrijkste wedstrijden ook in dit stadion te spelen, waardoor Estádio das Laranjeiras toch iets van haar glans verloor. Enkele jaren later besloot het stadsbestuur tot een grote infrastructurele aanpassing van Rio de Janeiro, waarbij er enkele grote wegen werden aangelegd. Een van die grote wegen zou dwars door enkele tribunes van het stadion lopen. Geen wonder dat Fluminense en de stad Rio flinke ruzie kregen, maar twee jaar na de eerste plannen kwam men tot een vergelijk. De stad Rio zou de weg vlak naast het stadion aanleggen, waardoor slechts 1 tribune gesloopt hoefde te worden. Fluminense zou hiervoor een flinke som geld krijgen, maar het zou wel een gedeelte van het stadion af moeten staan. De lege plek achter een van de tribunes is dus het resultaat hiervan. Het stadion kende weinig aanpassingen meer en in de jaren ’80 werd het stadion naar Manoel Schwartz vernoemd.

Een indrukwekkend complex

Sinds februari 2003 speelt Fluminense niet meer in het Estádio das Laranjeiras en speelt het haar thuiswedstrijden in het Maracana Stadion. Het stadion is tegenwoordig een toeristische trekpleister, die op een kleine 20 minuten lopen van het strand van Botafogo ligt. Ook traint het eerste elftal van Fluminense in het stadion, waardoor Cristo Redentor toch nog de voetbalkunsten van Fluminense kan aanschouwen. Er zijn ook families met Fluminense fans die gewoon het stadion bezoeken en lekker een hapje en drankje eten. Het is een leuke en gezellige sfeer, die het stadion de moeite waard om te bezoeken.

Het Museum

Als je er toch bent, neem dan ook een kijkje in het museum onder het hoofdgebouw. Het bevat alle leuke en interessante weetjes van de club en het stadion. Ik had het geluk dat er in het museum een dame werkt, die zo vriendelijk was om me de geschiedenis van het stadion te vertellen. Ook de administratie van Fluminense is in het stadion gevestigd en de mensen zijn behulpzaam met de uitleg van de geschiedenis van het stadion. Je merkt aan iedereen, supporter, vrijwilliger, medewerker, dat men met trots over de club en het stadion praat.

Braziliaanse passie van de gids

De dame die in het museum werkt, Julia, is bijvoorbeeld al bijna heel haar leven een fanatiek bezoekster van Fluminense. Vooral haar belevenissen met wedstrijden tegen de aartsrivaal Flamengo zorgden voor de nodige fanatieke gebaren en voor vuur in de ogen. Ik kreeg haast medelijden als een speler van Flamengo haar zou ontmoeten en zag al helemaal voor me hoe dat de aardige vrouw ineens in een passionele en woeste voetbalfan veranderde, die haar team naar voren schreeuwde en de tegenstander vakkundig tot moes vermaalde. Ach, het past ook wel een beetje in het Zuid-Amerikaanse voetbal. Het fanatisme van mannen verbleekt bij dat van de vrouwelijke voetbalfans. Maar ook haar eerste herinneringen aan het stadion wist ze erg leuk te verhalen. Terwijl ze zat te vertellen wees ze opeens naar een stukje tribune op de tweede ring. “Daar, daar heb ik voor het eerst met mijn familie de wedstrijd gekeken”. Het leek alsof ik een stukje weemoed in haar ogen wist te ontwaren, alsof ze eigenlijk liever van het Maracana terug wilde gaan naar het vertrouwde stadionnetje dat voor ons lag.
We besloten de oude betonnen eretribune op te lopen. De tribune is inmiddels helaas ontdaan van de houten stoeltjes, maar ademt nog steeds nostalgie uit. Het dak is van een ijzeren constructie, waarop de houten latten de mensen beschermden tegen de regen. Het ereterras van de tribune biedt aan heel goed uitzicht op het stadion en de steile tribunes verraadden dat het hier fanatiek aan toe gegaan kan zijn.

We besloten door het hoofdgebouw terug naar het museum te lopen. Dat hoofdgebouw is een waar pareltje. De centrale zaal lijkt meer op een kleine opera zaal, met een prachtige houten vloer, indrukwekkende ornamenten en mooie plafonds. De prachtige glas-in-lood ramen zijn ook erg indrukwekkend. Nee, ik kan me voorstellen dat dit gebouw lange tijd als een cultureel hart van Rio de Janeiro heeft gefungeerd. Naast alle toneel- en operavoorstellen, heeft Mick Jagger zelfs hier twee kleinschalige optredens gegeven. Het hoofdgebouw is overduidelijk gebouwd om in de klasse en stijl van de wijk te passen. Julia en ik praatten nog wat na en ik bedank haar en haar collega Lucas voor de mooie en goede ontvangst.

Een historische wedstrijd tegen Exeter City

Vanuit nostalgisch oogpunt is het jammer dat het stadion niet meer gebruikt wordt, want hier is Braziliaanse voetbalgeschiedenis geschreven. Toch zal er een prachtige wedstrijd in het stadion plaatsvinden. 100 jaar na de wedstrijd tussen Exeter en de Brazilianen, zal het stadion opnieuw toneel zijn van deze wedstrijd. Op 20 juli 2014 zal een afvaardiging van Fluminense tegen het eerst elftal van Exeter spelen. De wedstrijd is, naast het Wereldkampioenschap Voetbal, een van de hoogtepunten in de viering van 100 jaar voetbal in Brazilië. Beide teams spelen in een moderne variant van de shirts van toen en de aftrap wordt met de bal van de wedstrijd van 100 jaar geleden gedaan. Een mooiere ode kun je haast niet brengen aan dit stadion, dat absoluut zijn stempel op het Braziliaans voetbal heeft gedrukt!

Foto’s

Een mooie fotoreportage tref je aan op Voetbal -> Foto’s stadions -> Estadio das Laranjeiras, of hieronder:

Copyright 2003 - 2021 by Martijn Mureau, all rights reserved. For use of this website, please refer to the pro-claimer