Herinneringen aan de Eerste Wereldoorlog
Verwonderd kijk ik over het landschap van Picardië. Waar je ook maar kijkt, zie je herdenkingstekens van de Eerste Wereldoorlog. Of dat nu een indrukwekkend bouwwerk in Thiepval is, een begraafplaats met militairen of een gedenksteken… De omgeving van de Somme is gebrandmerkt door de eerste wereldoorlog. Dat is ook niet gek ook, want in deze regio vonden de bloedigste slagen uit de menselijke geschiedenis plaats. Honderdduizenden mensen verloren hier hun leven voor een paar kilometer ‘landje-pik’.
Ik was eerder die dag in het interessante Arras (Atrecht) gestart en na de stad bekeken te hebben, vervolgde ik mijn weg richting het hotel in Albert. Ik nam bewust de Route Nationale, omdat je dan meer van de omgeving en het landschap kunt opruiken. De trip naar Albert bleek een trip langs kerkhoven en gedenktekens te zijn. Overal waar je kijkt tref je invloeden van de eerste wereldoorlog aan. Een van de vele gedenktekens aan deze slag is het monument van Thiepval. Het 45 meter hoge monument herdenkt 72.191 vermiste Britse en Zuid-Afrikaanse soldaten uit de Eerste Wereldoorlog en het is het grootste Britse oorlogsmonument ter wereld. Maar ook de goed onderhouden kerkhoven ontnemen even je adem. Als je erbij stil staat wat voor verschrikkingen deze soldaten en de overlevenden hebben moeten doorstaan, dan ben ik blij dat ik in een vredig Europa ben opgegroeid.
Het gebied rondom de Somme was dus de plek waar een van de bloedigste slagen ooit hebben plaatsgevonden. De Britten en de Fransen veroverden in 1916 in vierenhalve maand tijd aan de Somme zo’n tien kilometer grond op de Duitsers. De eerste dag van de slag is met 60.000 Britse slachtoffers nog steeds de meest dodelijke dag in een oorlog. Twee jaar eerder, in 1914, was letterlijk het startschot van de eerste wereldoorlog, toen de Oostenrijkse troonopvolger Frans Ferdinand werd neergeschoten. Het zorgde ervoor dat Oostenrijk-Hongarije uiteindelijk optrok tegen Servië. Door afgesloten bondgenootschappen, steunde Duitsland Oostenrijk-Hongarije. Door de inval in Servie, zag Rusland zich genoodzaakt om mee te helpen in de verdediging van het land. Frankrijk had daarentegen een verbond met Rusland afgesloten, om de Russen te helpen bij een militair conflict. Het sneeuwbaleffect zette zich door en uiteindelijk was heel Europa in oorlog verwikkeld met elkaar.
De eerste jaren van de oorlog waren zeer succesvol voor Duitsland. De Duitsers rukten aan het westfront en oostfront op en veroverden al snel grote gedeeltes van België en Noord-Frankrijk. Eind 1915 besloten bondgenoten tegen Duitsland (onder andere Engeland en Frankrijk) dat 1916 het jaar moest worden dat Duitsland definitief verslagen werd. Om dit te bereiken bedachten de landen een plan om Duitsland van drie kanten aan te vallen. Rusland zou in het oosten een grote aanval lanceren, Italië zou in de Alpen toeslaan en Frankrijk/Engeland zouden in de loopgraven van het Westfront een doorbraak zouden forceren.
Frankrijk moest bij de aanval in het noordwesten van Frankrijk het grootste deel van de troepen leveren, maar een Duitse aanval op Verdun in 1916 gooide roet in het eten. De Fransen moesten door deze aanval hun militairen naar Verdun sturen, om daar het front te houden. Hierdoor moest Engeland het grootste deel van de soldaten leveren die aan de Somme gingen vechten. Door de Duitse aanval op Verdun, veranderde het doel van de slag. Waar eerst het forceren van een definitieve doorbraak het doel was, was het doel nu om de Duitse druk op Verdun te verminderen.
Het plan van de Fransen en de Britten was om een dertig kilometer breed front tussen Arras en Albert aan te vallen. In de week voor deze aanval werd een artilleriebombardement van de Britten en de Fransen op de Duitse stellingen in gang gezet. In de ochtend van 1 juli werd dit bombardement gevolgd door de ontploffing van een aantal zware mijnen, waarna 750.000 Franse en Britse soldaten uit hun loopgraven klommen en richting de Duitse linies stormden. De ontploffing van deze zware mijnen was trouwens een bizarre gebeurtenis. De Engelsen en Fransen groeven een tunnel richting de Duitse linies en plaatsten tonnen aan munitie en mijnen onder de linies. Het hele goedje werd vlak voor de bestorming tot ontploffing gebracht en de knal scheen zelfs tot in Londen te horen te zijn geweest.
De ontploffing sloeg een tijdelijk gat in de Duitse linie, maar het artilleriebombardement had echter niet het gewenste effect gehad. De Britten hadden een verkeerd soort artillerie gebruikt en de Duitse linies waren in stand gebleven. De Duitsers trakteerden de Britse troepen vervolgens op een spervuur van Duitse machinegeweren. De Britten verloren hierdoor op de eerste dag bijna 60.000 man. In het zuidelijke deel van de aanvalssector hadden de Fransen meer succes. Zij veroverden enkele kleinere plaatsjes en namen enkele duizenden Duitse soldaten krijgsgevangen.
Nadat de overlevenden van de eerste dag weer terug waren gekeerd in hun loopgraven kozen de Britten ervoor om in de eerste tien dagen van de slag enkele kleinere aanvallen uit te voeren. De Fransen daarentegen zetten hun succes voort en waren op 10 juli al tien kilometer doorgedrongen in Duits grondgebied, waarbij zij meer dan 10.000 soldaten krijgsgevangen hadden genomen.
In augustus en september 1916 gebeurde er weinig aan het front rond de Somme. Halverwege september lanceerden de Engelsen een grote aanval om zo een doorbraak te forceren. Bij de Slag van Flers-Courcelette werden voor het eerst in de geschiedenis tanks ingezet, die maar weinig succes opleverden. In de laatste twee maanden van de Slag aan de Somme vorderden de Britten maar langzaam en na Slag bij de Ancre tussen 11 en 18 november kwam er door slecht weer en hevige sneeuwval na vierenhalve maand een einde aan het Somme-offensief. Uiteindelijk veroverden de Britten en de Fransen bij de Slag aan de Somme van zo’n twaalf kilometer gebied op de Duitsers. De Britten verloren hierbij ongeveer 450.000 soldaten en de Fransen hadden zo’n 200.000 slachtoffers te betreuren. Aan de kant van de Duitsers sneuvelden ruim 470.000 militairen.
De Duitsers trokken zich na de Slag aan de Somme terug naar de Hindenburglinie, waardoor hun front korter werd en zij minder militairen nodig hadden om hun gebied te verdedigen. Hoewel de strijd aan de Somme geen duidelijke winnaar opleverde, deden de Britten en de Fransen in deze slag waardevolle ervaring op. Zij doorgrondden de Duitse tactieken, het gebruik van artillerie, het gebruik van tanks en het aanvallen van vijandelijke loopgraven. Deze inzichten zorgden er uiteindelijk voor dat de Duitsers in 1918 zichzelf overgaven en uiteindelijk de schuld van de eerste wereldoorlog in hun schoenen geschoven kregen. Dit zorgde voor de opkomst van het Nationaal-Socialisme in Duitsland en uiteindelijk de start van de tweede wereldoorlog.
Tja, en bij zo’n verhaal word je wel even stil, vooral als je constant aan deze slag herinnerd wordt. Na het bezoeken van de graven, kerkhoven en gedenktekens, besloten we dan ook maar om de avond goed af te sluiten en ons onder te dompelen in de heerlijke Franse keuken. Want de volgende dag stond een wel heel mooi tripje op de planning. Op naar Amiens!