Vergane Glorie: Sportpark Esserberg
Denk goed na over de volgende vraag: Wat is de meest succesvolste Groningse club in het Nederlands voetbal? Had je aan FC Groningen of haar voorganger GVAV gedacht? Dan had je het fout. Be Quick uit Haren, maar statutair gevestigd in Groningen, is met 1 landskampioenschap, 18 Noordelijke kampioenschappen de meest succesvolle Groningse club en was in de jaren ’20 en ’30 van de vorige eeuw een ware topclub. En bij die topclub speelde Evert van Linge: Voorstopper, international en ontwerper van de thuisbasis van Be Quick: Het Be Quick Stadion.
Meer foto’s van het stadion tref je aan via Voetbal -> Foto’s stadions -> Esserberg
Tijs Tummers omschrijft het voortreffelijk in zijn boek “Architectuur aan de Zijlijn”. Het verhaal van Evert van Linge verhaalt als een jongensdroom. De Veendammer werd in 1915 door Be Quick naar Groningen gehaald en kon zo zijn opleiding als architect makkelijk combineren met die van voetballer. In de 12 jaar dat hij voor Be Quick speelde werd van Linge maar liefst 10 keer Noordelijk Kampioen en 1 keer landskampioen. De voorstopper was van grote waarde voor de club. Niet alleen op het veld, maar ook buiten het veld.
Grote successen, een nieuw stadion
Door de verschillende opeenvolgende kampioenschappen, was Be Quick een populaire club. Het oude stadion van Be Quick barstte uit haar voegen en in begin 1921 koopt Be Quick een kleine drie hectare grond in Haren, vlakbij de stadsgrens met Groningen. Het bestuur van Be Quick geeft van Linge een simpele opdracht mee: Ontwerp een stadion dat snel te bouwen is, voldoet aan de eisen van die tijd en die past bij de status van een club als Be Quick. Van Linge ontwerpt een stadion met 18000 plaatsen, tribunes dicht tegen het veld en een stadion dat zijn tijd ver vooruit was: De kleedkamers beschikten over elektriciteit en hadden koud en warm water. Een ongekende luxe voor die tijd. Het ereterras was een prachtige houten tribune, waarbij op oude foto’s te zien is dat er duidelijk Engelse invloeden aan te pas kwamen. Na de opening in september 1921 volgden nog negen noordelijke kampioenschappen, waarna de club langzaam afzakte.
De brand, de wederopbouw en plagiaat
De grootste klap voor Sportpark Esserberg, zoals het complex tegenwoordig wordt genoemd, was echter op 26 maart 1933. De markante houten tribune van het Be Quick Stadion vloog in brand en omdat de Groningse brandweer met alle geweld toestemming van de burgemeester van Haren wilde hebben om te komen blussen, brandde de houten tribune helemaal af. Bureaucratie ten top, of wellicht een flinke afgunst? We zullen het nooit weten. Het zorgde ervoor dat Evert van Linge weer aan de slag kon en zijn ervaringen met het bezoeken van buitenlandse stadion als Nederlands international kwamen goed van pas.
Van Linge ontwierp een tribune die uniek in Nederland was: De tribune en het dak waren van beton. Het bouwwerk had als een van de eerste tribunes in Nederland ingangen aan de achterzijde van de tribune en plaatste de tribune iets naar achteren, zodat de mensen op de staanplaatsen, naast de tribune, de cornervlaggen aan de andere kant van het veld konden zien. Nee, van Linge had zijn ontwerp goed doorgedacht en liet zich duidelijk inspireren door het Olympisch Stadion, dat hij een goed ontwerp vond. Met een beetje fantasie kun je de tribune vergelijken met de Marathon Tribune van het Olympisch Stadion. Sinds heropbouw van de tribune, heeft het Be Quick Stadion geen grote veranderingen meer ondergaan. Net voor het 120-jarig bestaan van Be Quick kregen de tribunes en het veld wel een grondige renovatie, maar aan het uiterlijk is verder niets veranderd. Er was overigens nog wel een flinke rel in het Groningse. Tijdens de bouw van de eretribune van het Oosterparkstadion (voormalig thuishaven van FC Groningen), vond van Linge de eretribune verdacht veel op zijn ontwerp van Sportpark Esserberg lijken. Van Linge betichtte de architect dat hij zijn ontwerp had gestolen en een exacte kopie van de eretribune had nagemaakt. Plagiaat in het Oosterpark is echter nooit aangetoond.
Financiële problemen en een opmerkelijke oplossing
Be Quick trad in de jaren ’50 toe tot het Betaalde Voetbal, maar het worden teleurstellende jaren. Door interne twisten wordt de club aan de rand van de afgrond gebracht. Een gedeelte van de leden is fel gekant tegen de deelname aan het betaalde voetbal en ziet Be Quick het liefst terug gaan naar de amateurs. Daar is immers nog sprake van echte clubliefde, zo zijn hun gedachten. De interne twisten brengen de nodige financiële problemen. In 1964 besluit Be Quick daarom terug te treden naar het amateurvoetbal en de club moet het terrein aan de Esserberg verkopen om de schulden af te lossen. Er vormt zich een hele rare situatie: Be Quick is statutair gevestigd in Groningen, het speelt binnen de gemeentegrenzen van Haren en het verkoopt de grond van het stadion aan… De Gemeente Groningen. Met de kleine 170.000 Euro die de verkoop in het laatje brengt, kan de club haar schulden aflossen en is het van de ondergang gered. Net na de verkoop in 1964 wordt het stadion hernoemd naar Sportpark Esserberg. Enkele maanden na de naamsverandering overlijdt toevalligerwijs de ontwerper en grondlegger van het stadion Evert van Linge op 69-jarige leeftijd.
Eigen herinneringen
Mijn eerste kennismaking met het stadion was tijdens een editie van het inmiddels ter zielen gegane voetbaltoernooi Eurovoetbal. Een klein decennium later reed ik van Hamburg naar Friesland en bezocht het stadion opnieuw. Voor je er erg in hebt, ben je het stadion onopgemerkt voorbij gereden. Vanuit de Rijksstraatweg is alleen een straatje dat toegang geeft tot het stadion. Het stadion zelf ligt haast in de achtertuinen van het elitaire Haren. Als je de ingang uiteindelijk hebt gevonden, dan loop je door een stadionpoort, met letters “STADION ESSERBERG”, die duidelijk uit de jaren ’60 komen. De kassahokjes zijn van een iets recentere tijd, maar daar pal achter ligt de imposante betonnen eretribune van Sportpark Esserberg, verborgen achter een rode muur aan stenen. Als je door het stadion loopt, dan kun je haast niet denken dat hier ooit 18.000 mensen Be Quick hebben aangemoedigd. En als je de betonnen tribune van van Linge ziet, dan zou je al helemaal niet verwachten dat hij plaats biedt aan 1.800 zitplaatsen. De tribune is namelijk op dezelfde hoogte als de andere tribunes gebouwd. Helaas was het die dag een zeer koude en winterse februari dag, waardoor er geen (oudere) vrijwilligers waren die ik eens kon uithoren over leuke verhalen over het stadion. Toch maakte het droomverhaal van van Linge alles goed: Een Veendammer, die een goed potje kon voetballen, een stadion ontwierp en vervolgens liet bouwen en later een redelijk bekend architect werd. Waarom heet dat stadion eigenlijk niet het Evert van Linge Stadion?
Foto’s
Meer foto’s van het stadion tref je aan via Voetbal -> Foto’s stadions -> Esserberg, of hieronder:
Bronnen
Enkele zaken uit bovenstaande tekst zijn afkomstig uit het boek “Architectuur aan de Zijlijn” uit 1993 van Tijs Tummers. ISBN 90-800790-3-0. Check ook zijn website.