Een bezoek aan de Externsteine en het Hermannsdenkmal
Op een kleine twee uur rijden van de Nederlandse grens ligt het Teutoburgerwoud. Het is een prachtgebied, waar je urenlang door de uitgestrekte bossen kunt wandelen, of even in het stadje Detmold bij kunt komen van alle indrukken die je opdoet. In het Teutoburgerwoud kun je echter ook meer vinden, zoals de imposante Externsteine en het Hermanndenkmal. Afgelopen week was ik op bezoek in Duitsland en deze keer dook in de interessante historie van het gebied. En die ontdekkingstocht begon bij de Externsteine.
’s Ochtends vroeg. De opkomende zon laat de mist langzaam wegtrekken en terwijl ik over een pad richting de Externsteine loop. In de verte zie ik een rij grillig gevormde en smalle zandsteenrotsen langzaam uit de mist opdoemen. Pas als ik bij de rotsen sta, zie ik hoe loodrecht de stenen uit het omringende woud oprijzen. Het is haast onnatuurlijk, hoe deze rotsen ooit gevormd moeten zijn. Volgens recente archeologische studies moet deze rotsformatie een kleine 70 miljoen jaar oud zijn. In al die miljoenen jaren hebben wind, regen en (veel later) de mens vrij spel gehad in de vorming van de rotsen. Ik kan me voorstellen waarom dat deze rotsen in Duitsland tot de verbeelding spreken. Zeg tegen een groep (amateur)archeologen het woord Externsteine, en er zal een heftige discussie losbarsten over de geschiedenis en de betekenis ervan.
Want over de geschiedenis lopen de meningen sterk uit een. Dat de rotsen miljoenen jaren geleden gevormd zijn, daar is men het in ieder geval wel over eens. Als je bij de rotsen staat, dan zie je aan allerlei kleine dingen dat de Externsteine de interesse van veel stromingen hebben gehad. Bij de ingang van de rotsen zie je bijvoorbeeld een reliëf van de kruisafname van Jezus en dit is zelfs het oudst bewaarde stenen beeld van Duitsland. In een van de toppen van de Externsteine is ook een kleine kapel uitgehakt. Beide restanten zijn overblijfselen van een 12e-eeuwse reconstructie van de heilige plaatsen in Jeruzalem en werden toen ingewijd door de bisschop van Paderborn. Naast deze middeleeuwse resten zijn er ook mythes dat Externsteine een voorchristelijk en Germaans heiligdom zijn geweest. Er zijn ook theorieën dat de Externsteine een energetische plaats is, waar diverse energielijnen samenkomen. Mensen die in deze mythes en theorieën geloven komen jaarlijks bij het rots complex bijeen om bijvoorbeeld de zonnewende te vieren.
Oorsprong van de mythes rondom de Externsteine
De mythe dat de Externsteine een Germaans heiligdom zijn, worden voor het eerst rond de 15e eeuw beschreven. Vlak voor de tweede wereldoorlog kreeg deze theorie bekendheid door de archeoloog Wilhelm Teudt. Teudt kreeg in de jaren ’20 interesse in Germaanse archeologie en wilde oude Germaanse heiligdommen herontdekken. Hij vertrouwde daarbij op een paranormale methode, waarmee hij “vibraties” van zijn Germaanse voorouders kon oppikken en met behulp van die vibraties de oude en heilige Germaanse plekken kon opsporen. Een van de plekken waar hij uit kwam was de Externsteine. Teudt meende dat de rotsformatie een zonne observatorium was geweest en dat dit de locatie van de mythische de Irminzuil was. De Irminzuil was een Saksisch heiligdom dat door Karel de Grote was vernietigd en waarvan de locatie verloren was gegaan. Toen een van zijn medewerkers bovenop de Externsteine een smalle kuil ontdekte, interpreteerde Teudt dit dat de rotsen de oude locatie van de zuil hadden moeten zijn.
Gewekte interesse van Himmler
Zijn theorieën sloegen aan en Teudt wist een grote groep geïnteresseerde mensen voor zich te winnen. Er waren ook tegenstanders, die zijn theorieën betwistten. Om uitsluitsel te geven, kwam er een onafhankelijk archeologisch onderzoek, die van 1932 tot 1934 door Julius Andree werd geleid. Tijdens dit onderzoek trof Andree een grote steen aan, die volgens hem een offertafel was. Ook trof hij diverse scherven aan, die volgens hem ook Germaans waren. Ook op het onderzoek van Andree kwam veel kritiek en er werd alweer een onafhankelijk onderzoek gepland. De opgravingen hadden ook de interesse van Heinrich Himmler gewekt, die gefascineerd was in oude overblijfselen van de Germanen en esoterie. De SS deed mee aan het laatste onafhankelijk onderzoek en tijdens de conferentie die gehouden werd, was de discussie dat de Externsteine Germaans waren ten einde. De SS legde in 1935 beslag op het terrein waar de rotsformatie stond en liet het tot een cultusplaats ombouwen, die als dienst kon doen voor SS rituelen.
Recentere onderzoeken
Door de meer dan gemiddelde interesse van de SS in de Externsteine, waren onderzoeken op het terrein na de tweede wereldoorlog een wetenschappelijk taboe. Totdat archeologe Uta Halle in 2002 de conclusies en ontdekkingen van Teudt en Andree van tafel veegde en de wetenschappelijke interesse in de Externsteine een nieuw leven inblies. Ook met dit onderzoek waren de meningen fel verdeeld. Een artikel in Der Spiegel maakte gehakt van het werk van Halle. De krant betoog dat Halle achteloos alle voorchristelijke activiteiten van tafel had geveegd, terwijl er recentere ontdekkingen waren die bewezen dat deze invloeden er wel waren. Je merkt, de Externsteine houden de gemoederen bezig en wellicht dat de verschillende blikken een bezoek aan deze formatie juist zo interessant maken.
Een prachtige omgeving
Als je alle achterhoedegevechten tussen wetenschappers even vergeet, dan is het een mooie omgeving om je even te vergapen aan het onnatuurlijke, dat Moeder Natuur heeft weten de creëren. Dat er goed voor de stenen gezorgd wordt, blijkt ook wel uit de netjes gecreëerde wandelpaden rondom de stenen, de strak gemaaide grasveldjes en de officiële entree tot het complex (entreekosten: 3 Euro). Die entree zorgt ervoor dat je de stenen op je gemak kunt beklimmen en van bovenaf een prachtig uitzicht op de omgeving hebt. Het echte prachtige zicht heb je als je rondom het meer bij de Externsteine loopt. Vanuit alle hoekje en doorkijkjes zie je de stenen vanuit een ander perspectief en de weerspiegeling in het water doet alles sprookjesachtig aan. En als je rondloopt, schrik dan niet als je een groep mensen tegenkomt die aan het mediteren of zingen zijn. Want het geloof dat de Externsteine meer zijn dan alleen een stel mooie rotsen, is bij mensen van ver buiten de Duitse landsgrenzen diep geworteld. Het heeft voor mensen niet voor niets de bijnaam “Het Stonehenge van Duitsland”.
Op naar het Hermannsdenkmal
Het Teutoburgerwoud is echter veel meer dan alleen de Externsteine. Een kleine 10 kilometer verderop ligt het Hermannsdenkmal, een imposant en groot oorlogsmonument dat herinnert aan een grote veldslag tussen de Germanen en de Romeinen. Drie Romeinse legionen van ongeveer 18.000 soldaten werden door de Germaanse aanvoerder Arminius in de pan gehakt en deze veldslag zorgde ervoor dat de Romeinen hun expansiedrift ten noorden van de Rijn een halt toe moesten roepen. De slag raakte in vergetelheid. Tot de 19e eeuw, toen er door Duitsland een zoektocht naar oude verhalen en helden op gang kwam en archeologen stuitten op een grote veldslag, die de Romeinen hadden verloren. De informatie van die tijd wees erop dat de veldslag in de buurt van Bielefeld had plaatsgevonden. Architect Ernst von Bandel, die oa het residentiele paleis van Hannover ontwierp, stak al zijn vermogen om in de buurt van Detmold een gigantisch oorlogsmonument te bouwen, dat aan de slag van de Germanen herinnerde. De bouw startte in 1838 en was in 1875 klaar.
Een drukte van belang
En dat oorlogsmonument kun je van ver al zien liggen. Een sokkel van 27 meter en een koperen beeld van 27 meter hoog, torenen boven de heuvels van het Teutoburgerwoud uit. Het monument was, tot de bouw van het vrijheidsbeeld, het grootst beeld ter wereld. Het Hermannsdenkmal weet al sinds de bouw gigantisch veel toeristen te trekken, en dat was niet anders dan tijdens mijn bezoek. Het was er een drukte van belang. De omgeving is er op zich aardig en vanaf de plateaus heb je een leuk uitzicht op de omgeving. Tegen betaling kun je ook het beeld beklimmen en kun je op 40 meter hoogte een nog beter uitzicht op de omgeving hebben. Het is leuk om het even te bezoeken, maar toen ik een half uurtje later in het pittoreske stadje Detmold van een verdiend bakje koffie genoot, dacht ik met name terug aan de imposante Externsteine.
Foto’s
Hieronder tref je een aantal foto’s van mijn korte trip door Duitsland aan. Dit album bevat ook foto’s van andere plekken.