Vergane Glorie: Stadion Rote Erde

Stadion Rote Erde, Dortmund

Het is een omzettend groot contrast. Achter de hoge en steile tribunes van Borussia Dortmund’s Westfalenstadion ligt een klein atletiekstadion. Als je via de Strobelallee binnen komt kijk je tegen een prachtige partij bomen aan, waaronder mensen aan een heerlijk potje bier zitten. Een relaxte sfeer en je zou denken dat dit weer zo’n typisch Duits atletiekstadion is. Maar als je iets verder kijkt dan je neus lang is, dan zie je kleine dingen die verraden dat er meer is. De massieve stenen kolommen, waartussen nu grijze hekwerken hangen, waren vroeger de kassa’s. De eretribune is iets te groot uitgevallen voor een doorsnee atletiekstadion en het feit dat het stadion letterlijk in de schaduw van het Westfalenstadion ligt, verraadt het eigenlijk al: Dit is de oude thuishaven van Borussia Dortmund. Officiële naam: Kampfbahn Rote Erde

Een foto-impressie van Stadion Rote Erde tref je in het foto-album aan.

Rote Erde, een naam met dubbele betekenis

Het stadion heeft met een beetje fantasie een illustere naam: Rote Erde, oftewel: Rode Aarde. Je zou haast denken dat door alle pittige voetbalwedstrijden van Borussia de aarde rood is gekleurd harde tackles en het bloed dat er op het veld is gevloeid. Eigenlijk is de naam vrij simpel te verklaren: De naam komt voort uit de rode ijzerbekken van de rivier de Roer, waar de aarde rood kleurde. Maar de naam van Stadion Rote Erde heeft een diepere betekenis en daarvoor moeten we even de mijnwerkersgeschiedenis induiken. Begin vorige eeuw vormde Dortmund, samen met Gelsenkirchen, het hart van de mijnbouw en staalindustrie. De regio was een trekpleister voor gastarbeiders, die vanuit arme regio’s zoals Polen, Italië en Oost-Pruisen naar het Ruhrgebiet trokken, in de hoop op een beter bestaan. Het is geen wonder dat Borussia Dortmund een mijnwerkersclub is en dat Borussia (Latijn voor Pruissen) de fanatieke steun van dit bonte gezelschap mijnwerkers had. Onder de mijnwerkers bevonden zich veel joden, die op de vlucht geslagen waren voor de vervolgingen in Centraal-Europa. Ze zakten af naar het Ruhrgebied, op zoek een beter leven in de staalindustrie en de mijnbouw. Italiaanse mijnwerkers brachten de Italiaanse schwung met zich mee. De Poolse en Pruisische vluchtelingen, als gevolg van de neergeslagen democratische opstanden in het midden van de negentiende eeuw, brachten de melancholische romantiek mee. Het is geen wonder dat vanuit deze mengelmoes van culturen, inzichten en mensen een sterk socialistisch bolwerk geboren werd. Dortmund, de Duitse stad van de industriële revolutie, koesterde het socialisme en Borussia Dortmund was daarmee een van de eerste Duitse clubs die openlijk ook ‘rood’ georiënteerd was.

De bouw van het stadion

Ook is het geen wonder dat Dortmund veel investeerde in het welzijn van haar inwoners. Begin jaren ’20 gaf de stad aan architect Hans Strobel de opdracht om een volkspark te ontwerpen, waar de inwoners van Dortmund hun vrije tijd konden doorbrengen. Strobel had gelijk een visie: Een park met veel groen en waar sport in bedreven werd. Een multifunctioneel stadion, een hal en een zwembad zouden in het park gebouwd werden. “Als ik mijn ogen dicht doe, dan zie ik het toekomstige park helemaal duidelijk voor ogen: Het stadion wordt het hart van het park, met een ware muziektent. De Westfalen Hal wordt de kroon van het park”. De naam van het 35.000 plaatsen tellende stadion was snel gekozen: Vanwege de rode aarde en het rode karakter van de stad, werd het stadion door de gemeente Rote Erde genoemd.

Schalke 04, andere sporten en 1937

Het stadion werd op 6 juni 1926 in gebruik genomen, met de wedstrijd tussen de stadsselectie van Dortmund en Wacker München. 9.000 mensen zagen de club uit München met 1-11 winnen. Twee jaar later speelde de aartsrivaal van Borussia Dortmund, Schalke 04, om de landstitel een wedstrijd tegen Herta BSC op Rote Erde. Het team uit Gelsenkirchen werd helemaal weggetikt en verloor met 1-4 van Herta. Het stadion was een van de modernste stadions uit zijn tijd en diverse eindrondes om de landstitel werden er gespeeld. Ook speelde Duitsland een wedstrijd tegen de Ierse Vrijstaat (1935) en was het stadion thuisbasis van veel verschillende turntoernooien, atletiektoernooien en zelfs boxwedstrijden.
Een belangrijk keerpunt in de geschiedenis van Stadion Rote Erde kwam in 1937. Door de Duitse oorlogsmachine moest staalfabrikant Hoesch AG drastisch uitbreiden. Aangezien Hoesch AG eigenaar van de thuisbasis van Borussia Dortmund was, moest de club onder dwang van de Nazi’s het terrein verlaten. Die Borussen verlieten hun stadion Weisse Wiese en verhuisden naar Stadion Rote Erde. Ondanks de verhuizing naar de andere kant van de stad en het uitblijven van grote successen, trok Borussia Dortmund gemiddeld 15.000 toeschouwers.

De impact van de tweede wereldoorlog

De expansiedrift van Nazi Duitsland en de gedwongen verhuizing naar Stadion Rote Erde, luidden eigenlijk een zware periode voor Dortmund in. Het Ruhrgebiet was van oudsher een socialistisch bolwerk en Nazi Duitsland kon dit bolwerk, op zijn zachtst gezegd, niet waarderen. Joseph Goebbels schreef zelfs in zijn dagboek dat ‘Ein Fahrt ins Ruhrgebit ist mit Lebensgefahr verbunden’. Tijdens de heerschappij van de Nazi partij, pronkten prominente spelers van het eerste elftal van Borussia Dortmund vaak met hun socialistische overtuiging. Toeval of niet, maar in die jaren kreeg Borussia Dortmund te maken met dubieuze scheidsrechterlijke beslissingen. Het uitdragen van de socialistische idealen brak sommigen zuur op. Heinrich Czerkus, de aanvoerder van het elftal van Borussia Dortmund en lid van de Duitse weerstand tegen het regime werd in 1945, samen met 267 anderen, door de Gestapo in het park van Stadion Rote Erde Stadion vermoord. Ook kreeg het stadion in de eindfase van de Tweede Wereldoorlog veel bombardementen te verduren. Na het einde van de oorlog lagen veel tribunes in puin en telden het veld en de atletiekbaan maar liefst 100 kraters. Met man en macht werd de thuisbasis van Borussia Dortmund hersteld en klaargemaakt voor sportevenementen.

De hoogtijdagen van Borussia en Rote Erde

Het leek wel alsof het herstel van Stadion Rote Erde Borussia Dortmund een compleet nieuw elan gaf. Tussen 1947 en 1967 kende de club een van de meest succesvolle periodes in haar bestaan. De club werd drie keer landskampioen, zes keer Westdeutsche Meister, eindigde diverse keren als tweede, won de Europa Cup II en speelde enkele legendarische wedstrijden op Rote Erde.
De avond van 4 december 1963 was zo’n legendarisch avondje. Borussia Dortmund speelde voor de Europa Cup 1 tegen dé grootmacht van die tijd: Benfica. De heenwedstrijd ging in Lissabon verloren en de trainer van Borussia besloot het op die koude vierde december eens anders aan te pakken. Een volgepakte Rote Erde, met 42.000 toeschouwers, viel van de ene verbazing in de andere, toen Dortmund met maar liefst vijf aanvallers aantrad. De Portugezen waren gewaarschuwd: Borussia zou zich niet zonder slag of stoot overgeven. Het vuurtje sloeg al snel over naar het publiek, dat massaal en intimiderend tekeer ging. En eerlijk is eerlijk: Borussia Dortmund speelde Benfica to-taal van de mat af. Het duurde echter tot de 33e minuut voordat Borussia een doelpunt scoorde. Toen binnen een minuut de 2-0 voor Borussia viel, werd Rote Erde een gekkenhuis. De 3-0, vlak voor rust, zorgde voor een kleine pitchinvasie en iedereen werd uitzinnig. Zelfs de stoïcijnse WDR verslaggever Ernst Huberty, die het spel als tv-commentator versloeg, zei na de 3-0: “Eerlijk gezegd, dit is waanzinnig. Is dit niet verdiend?”. Borussia had die avond vleugels en overklaste grootmacht Benfica met 5-0. Toen de Engelse scheidsrechter McCabe afblies, stroomde een uitzinnige menigte het veld op. Die koude decemberavond zou met grote letters in de geschiedenisboeken van Borussia Dortmund gaan.

Borussia Dortmund legende Aki Schmidt was er die avond als aanvaller ook bij en kan zich Stadion Rote Erde nog erg goed voor de geest halen. “Ondanks de sintelbanen zaten de toeschouwers altijd dicht op het veld. De club had van die banken op de sintelbanen gezet, waardoor mensen anderhalve meter van me af zaten als ik een corner moest nemen. Mensen fluisterden me dan altijd toe hoe ik de bal moest schieten. Dan grapten we weleens, die wisselwerking met het publiek was erg leuk.” De van oorsprong middenvelder kan zich de volgepakte tribunes nog herinneren. “Die waren zo volgepakt, dat mensen op een gegeven moment na het laatste fluitsignaal over de hekken sprongen en via het veld naar huis liepen.”
Een andere legendarische wedstrijd was in 1969 tegen Schalke 04. De Ruhrpott Derby tussen Dortmund en Schalke staat altijd garant voor vuurwerk, maar deze wedstrijd zorgde voor een omslag in het Duitse voetbal. Tijdens de wedstrijd sprong een herdershond over de lage hekwerken van Rote Erde, keek een beetje rond en snelde op Schalke speler Friedel Rausch af. Rausch, die niets in de gaten had, had tot grote hilariteit van de Borussia Dortmund fans, de herdershond in zijn achterste hangen. Kermend van de pijn lag Rausch op Rode Aarde, terwijl de hond zijn prooi vast beet had. Het zorgde voor een grote discussie in Duitsland rondom de veiligheid in stadions en vanaf dat moment werden hogere hekwerken rondom de velden in Duitsland geplaatst.
Schmidt kan zich van dit voorval weinig herinneren, maar herinnert zich wel de drukte. Het stadion barstte eind jaren ’50 al uit zijn voegen. “Mensen beklommen de daken en zelfs de hoge bomen achter de doelen. Kijk, daar!” terwijl Schmidt naar een foto wijst “zie je die mensen? Dit was meer regel dan uitzondering en zorgde voor soms gevaarlijke situaties”

Een nieuw stadion

In 1961 was het al duidelijk dat Stadion Rote Erde in haar huidige vorm niet meer verder zou bestaan. Borussia Dortmund en de stad Dortmund startten de discussies om Stadion Rote Erde compleet om te bouwen naar een nieuw stadion. Begin jaren ’60 sloeg de Staalcrisis en de Kolencrisis keihard toe in Duitsland, waardoor het land in een recessie wordt ondergedompeld. Geld is er niet, maar de onderzoeken voor een ombouw gaan door. Al snel wordt duidelijk dat een complete ombouw van Rote Erde niet handig is en een ambtenaar oppert het idee om een tweelingstadion op de westelijke trainingsvelden van Rote Erde te bouwen. Borussia Dortmund weet toch nog een potje met geld te vinden en laat tijdelijke houten tribunes bouwen, waardoor het stadiion tijdelijk meer toeschouwers kan verwerken. Nadat West-Duitsland het WK van 1974 toegewezen kreeg, stelde Dortmund zich kandidaat als speelstad. De kandidatuur werd in eerste instantie afgewezen en toebedeeld aan Keulen. In 1970 ging de stadsraad alsnog akkoord met de bouw van het tweelingstadion Westfalen Stadion, dat in 1974 werd opgeleverd. Doordat het Mungerdorferstadion in Keulen niet op tijd af was, werd Dortmund alsnog een speelstad voor het WK 1974. Het seizoen erop verhuisde het eerste elftal van Borussia Dortmund naar het Westfalen Stadion.

Verval en toekomst van Stadion Rote Erde

Het Stadion Rote Erde raakte vanaf dat moment in vergetelheid. Er werden nog wel atletiekwedstrijden gehouden en het WK handbal werd er gehouden, maar het stadion had niet meer het elan van vroeger. Het tweede elftal van Borussia Dortmund speelt haar thuiswedstrijden op Rote Erde, maar dit is een (uit eigen ervaring) trieste ambiance. In 2008 restaureerde en saneerde de stad Dortmund het stadion. Momenteel zijn er gesprekken gaande dat Borussia Dortmund het stadion Rote Erde wil overkopen. Over de toekomst van Rote Erde is officieel nog niets bekend, maar de geruchtenstroom op internet vertelt onder andere dat Borussia Dortmund op Stadion Rote Erde nieuwe velden wil aanleggen en het huidige stadion in oostelijke richting wil uitbreiden. Als dat echt het geval is, dan valt het doek voor een van de meest illustere stadions in Duitsland.

Foto’s van Stadion Rote Erde

Een foto-impressie van Stadion Rote Erde tref je in het foto-album aan, of hieronder.

Bronnen

– Der Ruhm, der Traum und das Geld. Die Geschichte von Borussia Dortmund. Dietrich Schulze-Marmeling;
– Ruhrnachrichten.de
– westfalenstadion.eu
– Verschillende Wikipedia artikelen
– Veldonderzoek

Copyright 2003 - 2021 by Martijn Mureau, all rights reserved. For use of this website, please refer to the pro-claimer