Vergane Glorie: Georg Melches Stadion

Georg Melches Stadion, Essen

Het “Highbury van Duitsland”, zo werd het George Melches Stadion in de jaren ’50 en jaren ‘60 bewierookt. De voormalige thuisbasis van Rot-Weiss Essen was in die tijd een van de vooruitstrevende stadions in Duitsland en zelfs de allereerste West-Duitse wedstrijd bij kunstlicht werd er gespeeld. Het stadion drukte echter ook zwaar op de financiële positie van Rot-Weiss Essen. “De onderhoudskosten van het stadion waren in de tijd van Georg Melches al 5 zeer goede spelers waard”, zo verzuchtte een bestuurslid ooit. Het Georg Melches Stadion stond daarmee mede aan de basis van de teloorgang van Rot-Weiss Essen. Reden genoeg om eens de geschiedenis van dit gesloopte stadion in te duiken.

Stadion Phönixstrasse

“Spiel und Sport 1912”, een van de voorlopers van Rot-Weiss Essen, nam het speelveld van het latere Georg Melches Stadion rond 1920 in gebruik. Het begon al direct goed, want een kleine rekenfout in de afmetingen van het veld zorgden ervoor dat Spiel und Sport 1912 maar liefst 30 meter te kort kwam voor een echt voetbalveld. In de jaren daarop werden de ontbrekende meters van andere landeigenaren gekocht en in de jaren ’20 had de club de beschikking over haar eigen stadion: Stadion Phönixstrasse, zoals de voorganger van het Georg Melches Stadion eerder werd genoemd.
Met de uitzichtloze mijnenschachten van het Ruhrgebiet, was het niet verwonderlijk dat het voetbal razend populair werd in deze streek. In 1923 hernoemde Spiel und Sport 1912 zich naar Rot-Weiss Essen en door de populariteit van de club werden de eerste tribunes gebouwd. Die bouw werd mogelijk gemaakt door Heinrich Melches, de eerste voorzitter van Rot-Weiss Essen, en zijn zoon Georg Melches, die een hoge functie in de staal- en mijnbouwindustrie in Essen bekleedde. Georg Melches wendde zijn connecties aan en liet tegen een nultarief aan drie kanten van het speelveld aarden wallen bouwen, die als tribunes dienden. Met een capaciteit van 10.000 plaatsen, had Rot-Weiss Essen een thuisbasis waar het trots op mocht zijn.

Sportieve opmars en een nieuw stadion

In de jaren daarop maakte Rot-Weiss Essen een sportieve opmars en uiteindelijk promoveerde het in 1939 naar in de Gauliga Niederrhein, een van de hoogste voetbalklassen in Duitsland. De familie Melches besloot de zaken direct goed aan te pakken. Het stadion werd uitgebreid naar 25.000 staanplaatsen en er werd een houten eretribune gebouwd, die plaats bood aan zo’n 1.500 mensen. Op 13 augustus 1939 werd het Stadion Rot-Weiss feestelijk ingewijd, met een thuiswedstrijd tegen aartsrivaal Schalke 04. Dat 30.000 mensen Schalke 04 de wedstrijd met 1-5 zagen winnen, verbaasde vriend en vijand. Toch leek het erop dat die slechts inwijding zich niet doorzette in de sportieve prestaties. Rot-Weiss Essen deed het in de opvolgende seizoenen vrij goed in de Gauliga, ondanks dat de Tweede Wereldoorlog in alle heftigheid plaatsvond.

De Tweede Wereldoorlog

Essen had het in de laatste jaren van de Tweede Wereldoorlog zeer zwaar. De industriezones van Essen werden flink gebombardeerd door de geallieerde vliegtuigen en het stadion lag tussen de industrie en in de aanvliegroutes. Het stadion lag er zwaar gehavend bij en na de Tweede Wereldoorlog startte Georg Melches de herstelwerkzaamheden in de jaren daarop werden de tribunes door “vrijwilligers van allerlei beroepen” hersteld. Maar de ambities van Georg Melches reikten verder dan alleen het herstel van het Stadion Rot-Weiss.

De sportieve successen met een hypermoderne tribune

Naast het herstel van het latere Georg Melches Stadion, investeerde Melches ook in het team. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog speelde Rot-Weiss Essen verrassend fris voetbal, draaide het mee in de top van de Oberliga West en de Essener toeschouwers wisten de weg naar het stadion te vinden. In het seizoen 1951/1952 kwalificeerde Rot-Weiss Essen zich voor de eindronde van het West-Duitse kampioenschap, waarin de winnaars van de Oberliga’s tegen elkaar uitkwamen. In de poulefase wist Rot-Weiss de finaleplaats nipt niet te halen. Het seizoen erop kon de rood-witte club echter wel haar eerste succes vieren. Voor 40.000 toeschouwers wist het in Düsseldorf de DFB Pokal finale van Alemannia Aachen te winnen. Georg Melches had in de lente van 1953 zijn eerste succes op het veld te pakken.

Een paar maanden na dit succes bedacht Melches met enkele zakenpartners zijn eerste plan voor een nieuwe eretribune. De huidige houten eretribune van het stadion dreigde afgekeurd te worden. De wilde plannen van Melches logen er niet om en de voorbereidingen voor de bouw werden gemaakt. Ondertussen ging het op het veld steeds beter en in het seizoen 1954/1955 werd Rot-Weiss Essen zelfs kampioen van Duitsland. Een andere mijlpaal voor Melches.

De nieuwe tribune: Het Highbury van Duitsland

Een paar maanden na het kampioenschap van Rot-Weiss Essen opende de club haar nieuwe eretribune, waar het nationaal en internationaal hoge ogen mee gooide. De multifunctionele eretribune, met een capaciteit van 4.400 plaatsen, had alles in zich wat een voetbalclub zich kon wensen: Sauna’s, een sporthal met een uitklapbare tribune, een gezondheidscentrum, perskamers, kantoren, woningen en ruimtes om de sponsoren van Rot-Weiss Essen te ontvangen. Melches liet er geen gras over groeien en de kranten bestempelden hem als een visionair voor het voetbal van de toekomst en het nieuw afgeronde stadion werd het Highbury van Duitsland genoemd. Voetbal officials van Duitse en buitenlandse clubs en officials van voetbalbonden kwamen naar het meesterwerk van Essen kijken.
Tijdens een van die rondleidingen aan die officials kreeg Melches haast een hartverzakking. Een van de woningen in het stadion was tijdelijk aan een speler ter beschikking gesteld. Die speler dacht op een rustige avond een dame voor het nodige vertier uit te nodigen. Alleen had de speler er geen rekening mee gehouden dat Melches, met zijn bezoek, door het stadion aan het dwalen waren. Melches besloot de officials een kijkje in de woning van de speler te laten nemen en zonder aan te kloppen stormden Melches en zijn bezoek de woning binnen, waarbij ze verbaasd en onverwachts getrakteerd werden op de bed-talenten van de speler en de dame.

Eerste lichtinstallatie in West-Duitsland

Het bracht Melches niet van zijn stuk, want zijn ambitieuze plannen gingen door. De volgende stop: Kunstlicht. Melches liet vier floodlights installeren en tijdens de 100e internationale wedstrijd van Rot-Weiss Essen, tegen Racing Strassbourg, in augustus 1956 werden de lichten ontstoken. De eerste West-Duitse voetbalwedstrijd bij licht was een feit. De dagen erop kwamen de West-Duitse kranten alweer superlatieven te kort voor Rot-Weiss Essen en Georg Melches. “Een schouwspel met een fascinerende werking. Het voetballen bij kunstlicht hoort tot de toekomst”, schreef een van de grootste kranten in Duitsland. Het Georg Melches Stadion liep met al haar faciliteiten voorop op andere stadions en andere clubs.

Het trok ook de aandacht van grote clubs als Hondved Budapest, dat in november 1956 tegen een combinatieteam van Fortuna Düsseldorf en Rot-Weiss Essen speelde. Bij deze wedstrijd werd ook het officieuze toeschouwersrecord gevestigd: Het stadion was met 50.000 man volgepakt en wilde de eerste wedstrijd van sterspeler Ferenc Puskas op Westerse bodem zien. Tot nu toe vraagt iedereen zich nog af hoe dat die 50.000 man in een stadion van 32.000 gepast hebben. Feit is wel dat de mensen allerlei trucs uithaalden om de wedstrijd te kunnen zien: Ze klommen in de lichtmasten, ze stonden op het spoor en klommen zelfs in de masten waar de elektriciteitsleidingen van het spoor hingen. Het werd de stadionomroeper van Rot-Weiss Essen iets teveel en maande de mensen aan om toch goed uit te kijken voor de elektrische leidingen.

Zieke Melches en sportieve terugval

De ingebruikname van de lichtinstallatie was het laatste meesterwerk van de inmiddels 63-jarige Melches. Toch had Melches de plannen om het stadion om te turnen tot een volledig multifunctioneel stadion. Zijn gezondheid ging hem echter parten spelen en hij moest noodgedwongen een stap terug doen. Vanaf 1959, tot aan zijn door in 1963, kende Melches een lang ziekbed. Dat de club een sportieve terugval had vanaf het moment dat Melches noodgedwongen een stap terug moest doen, is geen toeval. En die terugval ging hard, zeer hard. Waar de club in 1955 nog Duits kampioen was, was het in 1956 een middenmoter. Dat de club in 1961 degradeerde naar het tweede niveau, moet erg hard zijn aangekomen voor Melches. Melches overleed op 24 maart 1963. Rot-Weiss Essen en het Duitse voetbal had een visionair verloren.

Ruhrstadion: Afbraak Georg Melches Stadion?

Eind 1963, en toevalligerwijs enkele maanden na de dood van Georg Melches, sloegen enkele steden in het Ruhrgebiet de handen ineen en lanceerden een ambitieus project: Men wilde een West-Duitse variant van het Zentralstadion uit Leipzig bouwen en de grote clubs uit het Ruhrgebiet in dat stadion laten spelen. Het zou ervoor zorgen dat de oude stadions van de clubs, inclusief die van Rot-Weiss Essen, verlaten en wellicht afgebroken zouden worden. In 1964 werden de eerste schetsen voor het nieuwe “Zentralstadion Ruhrgebiet” gemaakt, dat al snel de projectnaam Ruhrstadion kreeg. Het multifunctionele stadion, inclusief atletiek- en wielerbaan, zou aan 100.000 mensen plaats bieden. Als eventuele bouwplaatsen werden het Grugastadion en de gronden van het Parkstadion Gelsenkirchen genoemd. Geen enkele stad durfde het echter aan haar inwoners de megalomane plannen te verkopen en de stadionplannen voor het immense Ruhrstadion stierven al snel. In Essen bekeek men de ontwikkelingen met argusogen. Het prachtige en moderne Highbury van Duitsland verlaten voor een grote betonnen bak? Dat zou nooit gebeuren!

Een eerbetoon: Het Georg Melches Stadion

Dat het Ruhrstadion er niet zou komen, was een opluchting voor Rot-Weiss Essen. In augustus 1964 besloot Rot-Weiss Essen haar stadion te hernoemen naar het Georg Melches Stadion. Toch kon Rot-Weiss Essen de oude successen niet meer evenaren en later bleek waarom. Enkele decennia na het overlijden van Georg Melches liet oud-voorzitter Nikelski zich ontvallen dat de multifunctionele eretribune een fout was geweest. “Ik heb altijd tegen de heer Melches gezegd dat de jaarlijkse kosten van het Georg Melches Stadion on minstens vijf goede spelers zou kosten”. In de jaren ’60 en jaren ’70 ging de club op en neer tussen de 1. Bundesliga en de 2. Bundesliga en werd door clubs als Borussia Dortmund en Schalke 04 voorbij gestreefd.

Toch bleef het stadion in de jaren ’50 en ’60 een stadion dat haar tijd vooruit was. De West-Duitse DFB organiseerde 14 interlands in het stadion, waarbij de laatste in 1984 gespeeld werd. In 1969 declasseerde West-Duitsland het nietige Cyprus met 12-0. Deze wedstrijd werd door 40.000 mensen bezocht en geldt als het officiële bezoekersrecord van het Georg Melches Stadion.

Het mislopen van het WK 1974

Het geld van de club was geïnvesteerd in de stenen van het stadion, in plaats van de spelers op het veld. De financiële positie van de club was zo erg, dat het zelfs het broodnodige onderhoud aan het Georg Melches Stadion niet meer kon betalen. Om onveilige situaties in het stadion te voorkomen, voerde de stad Essen op haar kosten de broodnodige werkzaamheden uit.
Toen het WK van 1974 in 1966 aan West-Duitsland werd gegund, hoopte iedereen van Rot-Weiss Essen dat het Georg Melches Stadion volgens de droom van visionair Melches tot het multifunctionele stadion omgebouwd zou worden. Rot-Weiss Essen had echter het geld er niet voor en de stad Essen had wellicht het idee dat het geld in een bodemloze put gestopt zou worden. Dat aartsrivaal Schalke 04 wel een multifunctioneel stadion kreeg en dat Dortmund een nieuw Westfalenstadion kreeg, maakte de nieuwe machtsverhoudingen in het Ruhrgebiet extra duidelijk.

De club besloot in 1975 om de staantribune aan de lange zijde te overdekken. Een renovatie die niet nodig was en die de club nog verder in de financiële problemen bracht. Rot-Weiss Essen kwam in 1977 voor het laatst in de Bundesliga uit en moest door de financiële problemen het Georg Melches Stadion in 1979 noodgedwongen verkopen aan de stad Essen. Die investeerde nog wel in een nieuwe lichtinstallatie en een nieuwe staantribune aan de oostzijde van het stadion, maar daarmee waren de grote ingrijpende veranderingen gedaan. De toeschouwersaantallen duikelden naar beneden. Waar in de jaren ’60 en ’70 gemiddeldes van 17.000 tot 22.000 toeschouwers aangestipt werden, lag het gemiddeld aantal bezoekers in de jaren ’80 op 6.000. Rot-Weiss Essen en het Georg Melches Stadion, ooit een voorbeeld in Duitsland, waren keihard gevallen.

De sportieve malaise

Ondanks dat het Georg Melches Stadion in de jaren ’80 en jaren ’90 toneel was van 2. Bundesliga en 3. Bundesliga voetbal, was de sportieve malaise merkbaar. Geld om te investeren in nieuwe spelers was er niet, laat staan dat de stad Essen geld investeerde in het stadion. De toeschouwersaantallen bleven toch rond de 6.000 schommelen en de trouwe fanatieke aanhang steunde hun club in zeer moeilijke tijden. In 1994 moest de west tribune vanwege veiligheidsredenen afgebroken worden en kreeg het Georg Melches Stadion de bijnaam “Drei Viertel Stadion”. Het ironische is dat het stadion daarmee terug ging naar de tribunes waarmee het eerste stadion op deze plek was gebouwd. In die jaren ontbrak het Georg Melches Stadion zelfs aan een technisch scorebord. De stand van de wedstrijd werd door middel van houten platen aan de toeschouwers getoond. Heerlijke voetbalromantiek, die ook de ernst van de slechts staat van het stadion toonde.

Plannen voor een nieuw stadion

Toen in 1998 een consortium van bedrijven Rot-Weiss Essen en het Georg Melches Stadion wilde overnemen, sloegen de harten van de fans van Rot-Weiss Essen even over. De plannen waren niet mis. De club zou op termijn terug moeten keren naar de 1. Bundesliga en het consortium zou 200 miljoen Duitse Mark in een nieuw multifunctioneel stadion investeren. Het was the talk of the town en er werd weer gedroomd van oude succestijden op het veld van het Georg Melches Stadion. Het bleef bij een droom, want het consortium trok zich terug.

De herinnering aan het Georg Melches Stadion

In 2007 maakte Rot-Weiss Essen tijdens haar 100-jarig jubileum bekend dat het in gesprek was met de stad en investeerders om een nieuw stadion te bouwen. Het nieuwe stadion zou op slechts 100 meter van het oude stadion gebouwd worden en daarvoor werd het oude Georg Melches Stadion in gedeeltes afgebroken. De staantribune aan de lange zijde werd met 40% ingekort om de bouw mogelijk te maken en enkele seizoen keken de spelers tijdens de thuiswedstrijden naar de vorderingen van de bouw. Op 19 mei 2012 viel het doek voor het Georg Melches Stadion. Rot-Weiss Essen speelde er haar laatste thuiswedstrijd tegen Fortuna Köln. Een week later begon de afbraak van het oude Georg Melches Stadion en de ooit moderne hoofdtribune. Op de plek van het Georg Melches Stadion ligt nu de parkeerplaats van het nieuwe stadion en alleen een lichtmast herinnert aan het roemrijke verleden van het Georg Melches Stadion en de ambitieuze ideeën van Georg Melches.

Foto’s

Bronnen

  • Rot-Weiss Essen
  • Wikipedia
  • Stadsarchief Essen
  • Artikel Frankfurter Algemeiner, 16 mei 2013
  • Artikel Der Westen, 29 juli 2014

Copyright 2003 - 2021 by Martijn Mureau, all rights reserved. For use of this website, please refer to the pro-claimer