Tallinn: Een kort bezoek aan een mooie stad
Aan alles merk je dat Tallinn een rijk verleden heeft. De statige panden, de oude gebouwen en de imposante burcht die hoog boven de stad uit torent laten zien dat de hoofdstad van Estland een mooie parel is. De sfeervolle straatjes vullen zich met de lokale bevolking en de toeristen, en overal om je heen hoor je Duits, Engels, Spaans, Italiaans en Nederlands. Ondanks de vele toeristen die de stad trekt, waan je jezelf toch een beetje in een onontdekt stukje van Europa. Waar de centrale markt enorm druk is, kom je enkele honderden meters later in verlaten straatjes met goede restaurantjes terecht. Nee, dat Tallinn is een hele goede start van de vakantie.
De reis naar Tallinn ging redelijk goed en snel. Op Schiphol hadden we wat last van de stakingen van het beveiligingspersoneel, en ik heb alle begrip dat ook zij voor betere arbeidsvoorwaarden strijden. Nadien lekker ontbeten en met een kleine vertraging kwamen we in de middag in Tallinn aan. Van het vliegveld naar het hotel, vlak bij het centraal station, kreeg ik al een mooie eerste indruk van Tallinn: Een mooie oude stad, die hard aan de weg aan het timmeren is met mooie moderne architectuur en de aansluiting bij het mondiale zoekt. Heerlijk om die mix tussen oud en modern te ervaren, vooral als je de geschiedenis van Tallinn in ogenschouw neemt.
De geschiedenis van Tallinn
De eerste vermelding van Tallinn is ergens in de 12 eeuw, in een Arabisch manuscript. De stad werd Reval genoemd. Een naam die de stad tot de 20e eeuw zou houden. Het eerste echte wapenfeit van de stad gebeurde in 1219, toen de woeste Denen hun oog op het gebied lieten vallen.
Hoe de Denen aan hun vlag kwamen
Het is het Jaar des Heeren 1219 en de Deense koning staat op het punt een strijd te verliezen tegen een stelletje Estse heidenen bij Lindanise. De nederzetting is een klein houten fort op de plaats waar later de hoofdstad Tallinn gesticht wordt. De koning is radeloos, valt op zijn knieën en begint te bidden. Als een teken van een goddelijke interventie valt de Deense vlag uit de lucht. De Denen vegen de vloer aan met de heidense Esten en krijgen er hun vlag bij cadeau. Wat jammer is, want het verhaal is een tikkeltje anders verlopen.
De Denen hadden twee legers om Lindanise te nemen: Een gedeelte met goed opgeleide huursoldaten. Het andere gedeelte waren boeren die waren gestuurd om in een vreemd land te vechten De legers kampeerden op verschillende locaties, waardoor de Etsen het boerenleger als het Deense leger aanzagen. Een Estse afgevaardigd ging naar de Denen brachten de boodschap over: “Er zijn heel veel van jullie en we willen nog wat langer genieten van het leven. We geven ons over, als dat goed is voor jullie. Oh, en we hebben bier, veel bier! Ok?” De Deense boeren vonden het fantastisch. Ze hadden een gevecht gewonnen zonder te vechten! De Denen begonnen tot in de late uurtjes te feesten. Toen ze al helemaal ladderzat waren en hun roes uitsliepen, kwam de Estse Aap uit de mouw.
Die verdraaide heidense Esten kwamen niet om mee te drinken, maar om te moorden. Het boerse Deense leger werd afgemaakt en het zorgde voor veel commotie. Zoveel commotie dat het professionele leger, waar de Esten geen rekening mee hadden gehouden, er lucht van kreeg. De soldaten gingen snel te paard, maar om een of andere redenen was hun officiële banier zoekgeraakt tijdens de reis. De soldaten vonden ze een rood stuk stof en schilderden daarop een wit kruis: het symbool van het christendom. Met deze vlag op een paard en op een hoge stok gemonteerd reden ze de strijd in. De heidense Esten werden in de pan gehakt. De zeer dronken boerse Denen die op het slagveld lagen zagen waarschijnlijk alleen die vlak in de lucht. Tja, en in een zatte bui kan het lijken alsof een hoogvliegende vlag uit de hemel zelf afdaalde.
Ontwikkeling tot Hanzestad en handelscentrum
De Denen stonden het gebied rondom Reval af aan de Duitsers, die er een stad stichtten. Reval ontwikkelde zich onder leiding van Duitse kooplieden tot een handelscentrum en ging later weer over naar de Denen. In 1252 kreeg Reval stadsrechten en trad het toe tot de Hanze. De Esten konden de Denen echter niet pruimen en na een opstand in 1346 kwam de stad terug onder Duitse bestuur. De Duitsers richtten het zogenaamde Duits Stadsbestuur in, waarbij de bovenlaag van de stad uit alleen Duitse elite bestond en het voor het zeggen had. Door een handelsmonopolie in de regio ontwikkelde Tallinn zich tot het handelscentrum in de regio.
Russen willen en krijgen Tallinn
Dat trok de aandacht van de Russen. Die probeerden in Estland vaste voet te krijgen en een periode van plunderingen en invallen braken voor Tallinn aan. In 1558 werd er vrede gesloten en kwam Tallinn onder bescherming van de Zweden. De Russen bleven streven naar dominantie in de Baltische regio en dat monde uit in de Grote Noordse Oorlog. Rusland won de oorlog en werd de grootmacht in de regio.
Grappig: 1700 – 1817: Carl, De Mummie van Tallinn
Het is november 1700 en zojuist ben je in de pan gehakt door een legertje dat drie keer kleiner is dan de jouwe en je wordt als gevangene overgebracht naar Tallinn. Daar blijkt dat je geen woord Russisch spreekt en dat je leiderschapskwaliteiten op zijn zachtst gezegd nogal… ruk zijn. Dat gebeurde bij Russische generaal Carl Eugene de Croy, een Belgische aristocraat. Omdat de Croy een edelman is, wordt hij niet in een kerker gegooid. In plaats daarvan vrijgelaten nadat hij beloofd heeft niet de stad te verlaten. Hij eist al snel het middelpunt van elk feest in de stad op en doet alles wat God verboden heeft. Omdat de Belg niet genoeg geld heeft om zijn levensstijl te ondersteunen, neemt hij een hoop leningen op zich. Hij is een edelman en kan iedereen zeker terug betalen. Als hij echter in 1702 dood wordt gevonden, slaat de schrik bij zijn schuldeisers toe. Zijn familie in België laat ook nog eventjes haarfijn laat weten geen enkele stuiver van zijn zondige levensstijl te vergoeden. Het bestuur van Tallinn besluit om zijn lichaam niet te begraven, waardoor de ziel van Carl niet naar de hemel gaat. Maar goed, als je rekening houdt met zijn levensstijl, zal hij sowieso geen groot welkomstfeest gekregen hebben bij de hemelpoort. De stad dumpt het lichaam in de kelder van de St. Nicholas kerk in de hoop dat de tijd de familie de Croy zal verzachten en ze met het geld over de brug komen.
Een kleine sprong naar een eeuw later en onze Carl is er nog steeds! De kerk heeft een gedetailleerd verslag bijgehouden over de duur van zijn verblijf. Dus de wanbetalende arme Belg heeft nu ook de kerk als schuldeiser. Wat echter opmerkelijk is, is dat het lichaam van Carl buitengewoon goed bewaard is gebleven. De huid is er nog steeds en zelfs stukjes haar zijn nog te zien. De salpeter die werd gebruikt in de kerk, heeft het lichaam goed intact gehouden. Misschien dat alle drank die hij meer dan een eeuw geleden gedronken had er ook wel mede aan geholpen heeft. In ieder geval zag de kerk een kans om de schuld te vereffenen en zette Carl in een glazen kist voor iedereen om te zien. Voor een symbolische vergoeding natuurlijk. De mummie van St. Nicholas werd uiteindelijk in 1870 uit de kerk verwijderd toen de tsaar erachter kwam. Die had er zo zijn mening over en liet Carl begraven. Het is wel onderdeel van een bizarre geschiedenis van Tallinn.
Herstel en ontwikkeling van Tallinn
Om het herstel van Tallinn na de Grote Noordse Oorlog te versnellen, verleende de Tsaar Peter de Grote aan Tallinn autonomie. Tallinn bloeide vanaf 1750 op en herstelde langzaam. Tallinn bleef de 19e eeuw onder de Duitse invloedssfeer, omdat een groot gedeelte van de bevolking uit Duitsers bestond. Dat veranderde, toen de Esten in 1840 zich steeds meer in de stad begonnen te vestigen. De stad kreeg ook iets meer van zijn oude grandeur terug. In 1880 begon de Russificatie van Tallinn, waarbij sociaal stijgende Esten zich meer en meer naar de Russische cultuur voegden.
Onafhankelijkheid of onderdeel van Rusland?
De Eerste Wereldoorlog zorgde ervoor dat de rol van de Duitse bevolking was uitgespeeld. Er brak een strijd uit tussen Communisten en Nationalisten, waarbij de laatste groep een onafhankelijke Republiek Estland wilden hebben. De Nationalisten wonnen en op 24 februari 1918 riepen zij de Republiek Estland uit, met Tallinn als hoofdstad. De daadwerkelijke onafhankelijkheid kwam na twee jaar vechten met de Sovjet-Unie. De onafhankelijke staat werd in 1920 definitief met de Vrede van Tartu.
Annexatie door Sovjet-Unie
In 1940 werd Estland, conform de afspraken van het Molotov-Ribbentrop-Pact, geannexeerd door de Sovjet-Unie. Het zorgde voor een flinke uittocht van Esten naar Zweden en Duitsland, waarbij de bevolking van Tallinn slonk. De Sovjet-Unie startte in Tallinn met de zuivering van de Duitse bevolking. Toen het Nazi-regime in 1941 Tallinn en Estland binnenviel, werd de inval door een gedeelte van de bevolking met open armen verwelkomd. De Duitsers verloren de Tweede Wereldoorlog en de Sovjet-Unie had het weer voor het zeggen.
Na de Tweede Wereldoorlog
De Sovjet-Unie greep hard in in Tallinn. Minstens een derde van de bevolking werd opgepakt en gedeporteerd naar strafkampen. Hun plaatsen werden door Russen, waarmee Tallinn gaandeweg gerussificeerd raakten. De Russische invloeden in Tallinn stammen grotendeels ook van deze tijd. In 1980 werden de Olympische Spelen van Moskou deels gehouden in Tallinn. In 1990 was nog maar de helft van de inwoners van Tallinn Est
Onafhankelijkheid 1991
Sinds 1991 is Estland opnieuw een soevereine nationale staat en is Tallinn de hoofdstad. Het Russische bevolkingsaandeel in de stad is aanzienlijk teruggelopen maar bedraagt nog een derde. Hoewel Russisch niet meer wordt erkend als officiële taal is onderwijs in het Russisch wel toegestaan en in de praktijk kan men zich in het Russisch met de overheid verhouden. Dat neemt niet weg dat spanningen soms tot uitbarsting komen zoals bij de recente verwijdering van het Sovjet-bevrijdingsmonument. Toch is Tallinn een ontzettend mooie stad, waar het fijn toeven is.
Op ontdekkingstocht door Tallinn
Nadat we waren ingecheckt in het hotel, hebben we de wandelschoenen aangetrokken en zijn we lekker door Tallinn gaan lopen Via voet van de burcht zijn we naar het centrale marktplein gelopen, waar in die omgeving een mooie mix van architectuur uit Duitsland, Zweden en Rusland te zien is. Aan alles merk je dat Tallinn een stad van importantie is geweest. Zo zie je overal de verbinding met andere Hanzesteden terug komen en lijken de oude huizen goed bewaard te zijn gebleven. Voor mij waren de toeristische hoogtepunten toch wel de vijf uitzicht platforms vanaf de burcht, waarvan je een zeer mooi en indrukwekkend uitzicht over de stad hebt. Ook hebben we de Oleviste Kogudus beklommen, Vanaf deze kerktoren heb je ook een zeer mooi uitzicht over Tallinn. Onze wandeltocht voerde ons ook langs de oude stadsmuren, de oude handelshuizen en de goede restaurants. Na een goed diner in het restaurant Pegasus zijn we lekker terug naar het hotel gegaan.
De magie van Tallinn
Wat maakt Tallinn nou eigenlijk zo speciaal? Het is moeilijk om het uit te leggen. Soms heb je van die steden waar je helemaal verliefd op kan worden. Laat het een mix zijn van een magische sfeer, de nauwe straatjes vol gezelligheid, een goed bewaard Middeleeuws centrum en de skyline, waarin de oude torens van de stadsmuren het zicht bepalen. En natuurlijk zijn de vriendelijke en gastvrije Esten ook onderdeel van een meer dan geslaagde beleving.. De paar uur in Tallinn hebben me nu al doen besluiten dat ik hier voor een aantal dagen wil terugkomen. Na vandaag zit Tallinn er helaas op. Morgen gaan we Helsinki bezoeken, waarna we beginnen aan een leuke roadtrip door Estland. Nu al erg veel zin in!