Op ontdekking door Paderborn en Wewelsburg
Het Duitse Paderborn is wellicht niet een stad die bij toeristen hoog op het lijstje staat om te bezoeken. Jammer. Want met een mooi centrum, enkele grote stadsparken en enkele toeristische attracties in de buurt zoals Wewelsburg, de Externsteine en het Hermannsdenkmal, is het zeker de moeite om een paar dagen te bezoeken. De afgelopen dagen verbleef ik in dit gedeelte van Duitsland, en dit keer ging ik op ontdekkingstocht door Paderborn en Wewelsburg.
Paderborn is een alleraardigst stadje. Een lekker compact stadscentrum, dat blijk geeft dat dit ooit een belangrijke stad was en zeer oud is. De bijna 100 meter hoge toren van de Dom van Paderborn is overal in de stad te zien en in en rondom het stadscentrum liggen stadsparken, vanwaar een kleine 200 bronnen ontspringen, die zich tot de rivier de Pader vormen. Een haast idyllische omgeving, dat moet ook de stichter van Paderborn hebben gedacht.
De geschiedenis van Paderborn
Rond 777 stichtte Karel de Grote een Palts (niet verdedigbaar paleis) in de buurt van de bronnen van de Pader en hij hield er in 777 zijn eerste Rijksdag op Saksisch grondgebied. De stichting van Paderborn was terug te herleiden op het verspreiden van het Christelijk geloof op Saksische bodem. Rond 800 bezocht Paus Leo III Karel de Grote in Paderborn en werd het Bisdom van Paderborn gesticht, dat tot ongeveer 1800 zou blijven bestaan. Met de bouw van diverse bouwwerken, het vestigen van diverse bedevaartsoorden in Paderborn en de centrale ligging, groeide Paderborn al snel uit tot een religieus en economisch centrum in Westfalen. Paderborn werd in 1295 lid van de Hanze en kreeg in 1614 zijn eerste universiteit, die tot 1818 zou bestaan. In 1802 verdween het prinsbisdom en werd Paderborn van Pruisen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Paderborn zeer zwaar getroffen door geallieerde luchtbombardementen: In januari en maart 1945 werd ruim driekwart van de stad verwoest, waardoor de bewaard gebleven of herstelde historische bouwwerken te midden van naoorlogse nieuwbouw staan. In 1972 kreeg Paderborn opnieuw een universiteit en in 1975 overschreed het inwonertal van de stad de 100.000, ten gevolge van de annexatie van verschillende buurgemeenten, waaronder het mooie Schloss Neuhaus.
De toeristische trekpleisters in Paderborn
En die historie proef je, ondanks de grootschalige verwoestingen uit de Tweede Wereldoorlog, wanneer je door deze oude stad loopt. De Dom van Paderborn springt er met haar 93 meter hoge toren, er direct uit. Maar ook de binnenkant van deze Gotische kerk mag er absoluut zijn. Via de zuidelijke ingang (liefkozend Paradies genoemd) kun je de kathedraal betreden. Het Hoge Altaar, de tombe van Dietrich von Fürstenberg en de glas in lood ramen zijn een lust voor het oog. Op een korte loopafstand van de Dom van Paderborn ligt ook het Rathaus, een mooi bouwwerk van lokale architectuur en leuke tierelantijntjes. Als je bij dit Rathaus staat, zie je ook gelijk hoe erg Paderborn onder de geallieerde bombardementen heeft geleden. Helen stukken oude stadscentra zijn weggebombardeerd en recentelijk zijn er diverse nieuwe gebouwen gebouwd die een moderner tintje aan het stadscentrum van Paderborn geven. Een andere mooie plek om te bezoeken zijn de Bronnen van de Pader, waarvan er een klein 200 in de buurt van het stadscentrum ontspringen. Rondom deze bronnen is een park aangelegd, waar je even kunt relaxen, tegen een balletje kan aantrappen, of kunt genieten van doorkijkjes naar de Dom van Paderborn. En als je het echt op je heupen hebt, dan kun je naar Schloss Neuhaus wandelen. Deze mooie burcht ligt op een kleine 5 kilometer afstand van de Dom van Paderborn. Dat Paderborn is een verrassend stadje, en in de omgeving is er nog meer te zien.
Wewelsburg
Ten zuiden van Paderborn ligt namelijk het kasteel Wewelsburg. Als je de geschiedenis er niet van kent, lijkt het op een kasteel dat vredig op de heuvels bij het dorpje Büren ligt. De looptocht naar boven voert je langs de heerlijke geuren van vers brood van de bakkerij. Het voert je ook langs ambachtelijke Duitse huisjes en groene parkjes. In gedachte bereid je jezelf dus voor op een geschiedenis uit de middeleeuwen, die dit kasteel wellicht gehad zou hebben. Via een stenen brug bereik je de binnenplaats van Wewelsburg, dat vanuit de lucht gezien in een driehoek is gebouwd en ik besloot een toegangskaartje tot de burcht te kopen. De rondleiding is uitermate interessant, aangezien deze burcht eigendom was tot de Prins-Bisschoppen van Paderborn, de Pruissen en het middelpunt was van enkele heksenvervolgingen en de landbouw economie in de streek. Niets schokkends en een heerlijk dagje uit dus… Totdat je bij het verlaten van de burcht door de receptie gewezen wordt op een tentoonstelling van de gruwelijkheden die de SS in de Tweede Wereldoorlog heeft uitgevoerd en blijkt dat Wewelsburg zelfs het hoofdkwartier van de SS is geweest. Een verwijzing die ik nergens in de burcht zelf heb terug gezien en geïnteresseerd als ik ben, besloot ik die tentoonstelling maar eens te bezoeken. Bij de receptie raakte ik aan de praat met een van de mensen die bij deze tentoonstelling zitten en die uitvoerig een illuster hoofdstuk uit de geschiedenis van Wewelsburg vertelden.
Een bolwerk van de SS
De geschiedenis van Wewelsburg tijdens de Tweede Wereldoorlog is bizar te noemen. Net zoals bij de in de buurt gelegen Externsteine, had Himmler een bepaalde voorliefde voor deze plek. Himmler was ervan overtuigd dat Wewelsburg historisch gezien een belangrijke rol in Europa had gespeeld en dat het in 930 als bolwerk gebouwd was tegen de Hongaren en Hunnen. Dat het kasteel daarnaast in een driehoeksvorm gebouwd was en andere belangrijke eigenschappen bezat, deed de Nazi’s besluiten om het hoofdkwartier van de SS in Wewelsburg te vestigen. En zo’n hoofdkwartier moest, volgens Himmler, alle status en allure hebben. Wewelsburg zou bijvoorbeeld de burcht van de graal worden. Dit was een verwijzing naar de heilige graal, van het laatste avondmaal van Jezus. Volgens de Nazi-ideologie zou de graal verwijzen naar het menselijk bloed dat vergoten zou worden voor de ‘Lebensraum’ van de Ariërs. Tevens moest Wewelsburg dienst doen als verzamelplaats van historisch materiaal uit de Germaanse oer-geschiedenis,. Dit was de periode voordat het Duitse Rijk werd bekeerd tot het Christendom. Rondom Wewelsburg zou een nieuwe stad verrijzen, waarin de SS-ers getraind en opgeleid zouden worden.
Het hart van dit alles stond de Nordturm. Deze toren werd gebruikt als een verzamelplaats voor de twaalf meest invloedrijke SS-ers, die rondom een ronde tafel hun vergaderingen zouden houden. Het was een verwijzing naar de Ridders van de Ronde Tafel van Koning Arthur. De Nordturm werd ook het centrum voor belangrijke SS riten en SS bijeenkomsten. Onder de Nordturm, die in de plannen van Himmler verder uitgebouwd had moeten worden tot het Mittelpunkt der Welt, zou de Gruft komen te liggen. Dit is een crypte waar SS-officieren geëerd werden die aan een heroïsche dood stierven.
De megalomane plannen van Himmler en zijn SS werden door Hitler goedgekeurd. De beginwerken voor de verbouwing van Wewelsburg en de bouw van een compleet nieuwe stad rondom het kasteel vingen vlak voor het uitbreken van de tweede wereldoorlog aan. In het voorjaar van 1940 werd vlak bij het kasteel het concentratiekamp Niederhagen in gebruik genomen, waar de gevangen noodgedwongen aan de burcht moesten werken. Door de geallieerde opmars, gaf Himmler in 1945 opdracht het kasteel op te blazen. Dit is deels gelukt: alleen de Nordturm werd vernietigd. In 1973 begon men met de restauratie van de Nordturm. In 1977 is besloten om het hele kasteel te restaureren om het als oorlogsmonument te behouden.
Een rondgang door de tentoonstelling
Goed, en als je dus dit bij de receptie van de permanente tentoonstelling over de gruwelijkheden van de SS hoort, dan moet je het toch wel even laten bezinken. Wewelsburg als middelpunt van een van de meest illustere organisaties in Europa van de afgelopen 100 jaar. Bizar gewoon. De tentoonstelling is daarentegen indrukwekkend. Verhalen van overlevenden grijpen je aan, de uitleg van de SS is zeer interessant en de plannen die de Duitsers met Wewelsburg hadden zijn te bizar voor woorden. De tentoonstelling geeft je ook toegang tot de Nordturm, waarin de marmeren zaal van de ronde tafel en de crypte liggen. Een bizarre vertoning en het is niet te bevatten dat in deze toren enkele weerzinwekkende plannen zijn gemaakt.
Na afloop raakte ik nog verder aan de praat met de mensen van de receptie. De tentoonstelling is sinds enkele jaren opgezet en men had eerst de angst dat Wewelsburg een bedevaartsoord voor sympathisanten van de Nazi’s zou worden. Dat schijnt volgens de meneer die ik gesproken heb mee te vallen. Zo af en toe zijn er sympathisanten die in de Nordturm een eerbetoon houden, maar die schijnen zo’n eerbetoon niet al te lang te kunnen doen. Het grootste gedeelte van het bezoek zijn toeristen en mensen die geïnteresseerd zijn in de geschiedenis van de burcht.
Toch viel het laatste stukje zwaar en ik was blij dat ik een uurtje later even in een van de parken, bij een van de bronnen van de Pader, van een ijsje zat te genieten. De volgende dag staat een reis naar Münster op het programma, een stad waar ik hoge verwachtingen van heb!
Foto’s
In onderstaand foto-album tref je foto’s aan van mijn bezoek aan Paderborn en Wewelsburg. In dit album zijn ook andere foto’s van mijn bezoek aan Duitsland te vinden. Enjoy!
